Τα παλαιά χρόνια όταν η αστική τάξη ήταν ακόμη στα σπάργανα και η παραγωγική ζωή βρισκόταν κυρίως στην ύπαιθρο και στα χωριά και όχι στις πόλεις, το θέρος ήταν συνδεδεμένο με τη συγκομιδή των προϊόντων της γης και το σκληρό κάματο της χειρωνακτικής εργασίας που αυτή απαιτεί. Η λαϊκή παράδοση ήθελε τότε το καλοκαίρι συνώνυμο του θερισμού, για την εξασφάλιση των πρώτων υλών για τον επιούσιο του χειμώνα και όχι μόνο, χωρίς βέβαια να λείπουν οι λαϊκές εμπορικές-θρησκευτικές πανηγύρεις.
Τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 με τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, άρχισαν στα μεγάλα αστικά κέντρα να κάνουν την εμφάνιση τους τα «μπάνια του λαού». Τα μακρινά πολυήμερα ταξίδια διακοπών, ήταν ακόμη προνόμιο μιας μικρής ελίτ, οι ημερήσιες όμως και ολιγοήμερες εξορμήσεις στις κοντινές παραλίες, αποτέλεσαν προσιτή διέξοδο για τα λαϊκά και μικρομεσαία στρώματα και συνδέθηκαν άρρηκτα με το αίσθημα της θερινής ανεμελιάς και ξεγνοιασιάς.
Αυτό το καλοκαίρι θα μας κάνει παρέα η εθνική μας απάθεια.
Ο Αύγουστος έπαψε να είναι για το λαό μας, ο μήνας με τις μεγάλες μνήμες και έγινε ο μήνας των αναμνήσεων και της αναψυχής. Όλα ατονούν το καλοκαίρι, άρα πως θα μπορούσε η πολιτική να αποτελέσει εξαίρεση. Κανείς δεν τολμά ποτέ να καταπατήσει το ιερό δικαίωμα του λαού για ξεκούραση και όποιος το πράξει θα πρέπει να έχει μετρήσει προσεκτικά τις συνέπειες που θα ακολουθήσουν.
Έτσι λοιπόν και εφέτος προσμένουμε μια ευδία περίοδο, που όμως όπως φαίνεται θα συνοδευτεί και από την πολυπόθητη ανάπτυξη, που έχει πάψει εδώ και χρόνια να μας συντροφεύει. Αυτό το καλοκαίρι λοιπόν, θα μας κάνει παρέα η εθνική μας απάθεια, μαζί με τις ενοχές που έχουμε βρει τρόπο να καταπνίγουμε αιώνες. Ενοχές, γιατί μέσα στη σοφία μας ως λαός, πάλι πιστέψαμε και ακολουθήσαμε το μύθο και πλανευτήκαμε από κάποιο ψευδοπροφήτη, που χρησιμοποίησε και χειραγώγησε τα κατώτερα ένστικτα μας, για να αναρριχηθεί και να αποκτήσει πολιτική οντότητα.
Τα συναισθήματα εκείνα που κουβαλάμε βαθιά μέσα στην διχασμένη αλυτρωτική μας ταυτότητα, η οποία υπαγορεύει προσωπικό ωφελιμισμό, που με μια δικής μας εφευρετικότητας αναγωγή, ταυτίζουμε με το δημόσιο συμφέρον, αποκαθιστώντας την ηθική ισορροπία, στην οποία έχουμε επιλέξει να ακροβατούμε χρόνια τώρα, ανάμεσα στην υπευθυνότητα και την ανευθυνότητα. Τα ταπεινά ελαττώματα, που όλοι οι λαοί διαθέτουν, αλλά έχουν μάθει να διαχειρίζονται και να χαλιναγωγούν, μπροστά στο εθνικό όραμα και μέλλον. Το θυμό μας, όταν κάποιος τολμά να θίξει εθιμικά κεκτημένα δεκαετιών, για να περισώσει ότι περισσότερο μπορεί από το σύνολο της ποιότητας ζωής όλων.
Ίσως μια μέρα επιλέξουμε την αλήθεια από το ψέμα που καλύπτει τις δικές μας ευθύνες.
Τον Ιούνιο λοιπόν, λίγο πριν κλείσουν τα σχολεία, υπογράφουμε «συμβόλαιο τιμής» για τα παιδιά μας, αντί του νέου κοινωνικού συμβολαίου που μας υποσχέθηκαν με το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης και καταπνίγουμε την οργή μας για εκείνους που μας πλάνεψαν και συνεχίζουν ανερυθρίαστα να καμώνονται τους ήρωες- διαπραγματευτές. Πληρώνουμε τον αυξημένο, «κατηργημένο» ΕΝΦΙΑ, πριν αναχωρήσουμε για διακοπές και συνεχίζουμε με πίστη να θεωρούμε, ότι ίσως μια μέρα επιλέξουμε την αλήθεια, από το ψέμα, που μεθά τη σκέψη μας και καλύπτει τις δικές μας ευθύνες τις οποίες γενιές τώρα αρνούμαστε να αναλάβουμε.
Προσδοκώντας ότι κάποτε θα προσδώσουμε προστιθέμενη αξία στην απόφαση μας και όχι άλλη μια αριθμητική μονάδα στα καθημερινά υλικά αγαθά επιβίωσης, θα γεμίσουμε τα εκδρομικά μας σακίδια με την κούραση του χειμώνα, με πολλές ελπίδες και όνειρα, ότι αυτό το θέρος, στις μόνες «ουρές» που θα περιμένουμε καρτερικά, θα είναι στις εισόδους των ferry boats, στις πλαζ και τις εθνικές οδούς και όχι σε ΑΤΜ, κλειστές τράπεζες και λεηλατημένες δημόσιες υπηρεσίες σε αποσύνθεση. Με την πεποίθηση ότι δεν θα χρειαστεί να «ποστάρουμε» όλο ευαισθησία και θυμό, φωτογραφίες εξαντλημένων και ημι - λιπόθυμων ηλικιωμένων συνανθρώπων μας, κάτω από τον ήλιο, να αναμένοντας ώρες ατελείωτες, για εξήντα ευρώ δόση σύνταξης. Εικόνες που τόσο γρήγορα η εθνική συλλογική μνήμη λησμονεί, ας είναι καλά το γινάτι του ξεβολέματος.
Ετούτο το καλοκαίρι, που όλα πια προμηνύονται αισιόδοξα, τίποτα δεν μπορεί να «ενοχλήσει» την εθνική ραστώνη της δικής μας ελληνικής πραγματικότητας, που έχει φιλότιμο, έχει μπέσα, έχει περηφάνια και μια θάλασσα λανθασμένες επιλογές. Λάθη από τα χρόνια που αγωνιζόμασταν στις ερήμους της Ιωνίας για τη μεγάλη ιδέα, ως τα σήμερα, που πασχίζουμε για μια θέση στον ευρωπαϊκό ήλιο του πολιτισμού, της ασφάλειας, της δημοκρατίας και γιατί όχι της ευημερίας που αξίζουμε, όντας τυραννισμένο έθνος και σ’ αυτό δεν χωρεί αμφιβολία και αμφισβήτηση καμία. Από την ασπρόμαυρη εποχή που ο πονηρός πολιτευτής γυρνούσε στα χωριά διαλαλώντας την πραμάτεια του με το χωνί, ως και σήμερα, που χάρη στη δική μας ανοχή εκστομίζει διαγγέλματα με στόμφο και ύφος δραματικό, αλλά ψεύτικο, διχαστικό και απροκάλυπτο. Τι πραγματικά έχει αλλάξει;
Ακόμη δεν μάθαμε να ξεχωρίζουμε τον πανούργο πολιτικάντη από τον ευφυή πολιτικό.
Εφέτος δεν θα χρειαστεί να διακόψουμε την ηλιοθεραπεία μας, για να δημοψηφίσουμε και να νομιμοποιήσουμε την πολιτική ανηθικότητα, τίποτε δεν θα ταράξει τα όνειρα θερινής νυκτός που θα κατακλύζουν τη σκέψη μας και θα κάνουν την παραδοχή της πραγματικότητας ανυπόφορη, όπως τον καύσωνα τον Ιούλιο. Γενιές πίσω πάει οι κουβέντα για τους κομματάρχες και την πελατοκρατία, που έκαμαν κακό στην πατρίδα και χρόνια τώρα, μαίνεται η συζήτηση για τη μεταρρύθμιση, τη μεγάλη τομή, στην πολιτική και την κοινωνία που όμως δεν έγινε ποτέ, γιατί δεν τη θελήσαμε και πάντοτε την πολεμήσαμε. Και όλα αυτά γνωρίζοντας πια, ότι η πλάνη κρύβεται στα ψεύτικα λόγια και τις υποσχέσεις, ενώ η ανάγκη να πάμε μπροστά, είναι η αλήθεια των πραγματικών μεταρρυθμίσεων που ξορκίζουμε δεκαετίες. Γιατί ακόμη δεν μάθαμε να ξεχωρίζουμε τον πανούργο πολιτικάντη από τον ευφυή πολιτικό.
Αλλά μήπως δεν είναι έτσι και έχουμε εκπαιδευτεί να κρύβουμε τις παθιασμένες επιλογές μας στη μετριότητα, περιφρονώντας τη μετριοπάθεια; Όπως και να έχει, τώρα είμαστε στη μέση μιας κακόγουστης παράστασης και δεν υπάρχει τρόπος να αποδράσουμε. Την πληρώσαμε και δεν είναι το βαρύ αντίτιμο του εισιτηρίου, που μας κρατεί κολλημένους στην καρέκλα, αλλά η ψευδαίσθηση της προσδοκίας, ότι δεν μπορεί να πέσαμε τόσο έξω και όλο ελπίζουμε μάταια, ότι στην επόμενη πράξη και σκηνή, το έργο θα αλλάξει και θα αποκτήσει ποιότητα, θα πάψει να είναι μπουλούκι, μια φαρσοκωμωδία. Άλλωστε που να πάμε, οι πλατείες άδειασαν και η μαζική «αγανάκτηση» έπαψε να αποτελεί πολιτικά εμπορεύσιμο συναίσθημα προπαγάνδας. Τώρα υπάρχει η πραγματική απογοήτευση και κούραση, ηθική και σωματική, που κάθε ένας γεύεται μόνος του σιωπηλά, διερωτώμενος γιατί και αποφεύγοντας να κοιτάξει τον καθρέφτη.
Με το δηλητήριο του διχασμού και το ψεύδους θεριεύει μόνο η απάθεια και η αδιαφορία.
Τα υλικά του μίσους και της οργής, ποτέ δεν αποτέλεσαν ιστορικά, τη βάση για να δομηθεί το «καινούργιο», πόσο μάλλον η φτιασιδωμένη «ελπίδα» που μας αφισοκόλλησαν κατακαλόκαιρο, από άκρο σε άκρο της χώρας οι τιμητές της άρνησης, που τώρα παλεύουν μέσα τους με τις συνέπειες της κατάφασης, του ταπεινωτικού συμβιβασμού και της εκατοντάχρονης υποθήκης, που οι αφελείς μόνο, συγκρίνουν με τα τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς. Με το δηλητήριο του διχασμού και το ψεύδους θεριεύει μόνο η απάθεια και η αδιαφορία, γιατί η λαχτάρα τον ανθρώπων γεννιέται μέσα από την ομόνοια, τη συνεργασία και την κατανόηση. Άλλο όμως η ελπίδα του λαού και άλλο, οι ελπίδες της κυβερνώσας κατ’ όνομα αριστερής παρέας του Μεγάρου.
Καλό καλοκαίρι.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Georges Seurat (1859-1891), A Sunday on La Grande Jatte