Επειδή η προσφυγική κρίση είναι ακόμη σε εξέλιξη και επειδή η λύση δεν ήταν, δεν είναι και ούτε θα είναι εύκολη, καλό θα ήταν να επισημάνουμε μερικά λάθη - ή ίσως πολλά - που έγιναν μέχρι τώρα στη διαχείριση της. Λάθη που είναι μεν δημοφιλές να λέμε ότι οφείλονται στην αμηχανία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά είναι η μισή αλήθεια, ας δούμε την άλλη μισή:
1) Διπλωματικό επίπεδο
Η χώρα μας ήταν ενημερωμένη για το πρόβλημα πολύ νωρίτερα από την πραγματική του εκδήλωση. Κι αυτό γιατί τόσο οι υπηρεσίες των άλλων άμεσα ενδιαφερόμενων κρατών (Ρωσία, ΗΠΑ, Γερμανία, Τουρκία κ.α.) έβλεπαν το κύμα να έρχεται και αν δεν μας ενημέρωσαν οφείλαμε να έχουμε ζητήσει πληροφορίες. Πως όμως να γίνει όλα αυτό όταν ξοδέψαμε 6 κρίσιμους μήνες του 2015 για να αξιοποιήσουμε ότι διπλωματικό όπλο είχαμε ώστε να βρούμε μια «εναλλακτική» λύση για αυτό που θεωρούσαμε άμεσο ζήτημα μας: το χρέος. Στη διάρκεια αυτών των μηνών «κρύψαμε» το πρόβλημα κάτω από το χαλί και περιμέναμε μια λύση «εξ ουρανού» ή ελπίζαμε ότι δεν θα το αντιμετωπίσουμε στη διάσταση που εμφανίστηκε μετά τον Αύγουστο του 2015.
Κρύψαμε το πρόβλημα κάτω από το χαλί και περιμέναμε μια λύση «εξ ουρανού».
Το γεγονός ότι καταστρέψαμε διπλωματικές σχέσεις απαραίτητες στην καλύτερη δυνατή λύση του προσφυγικού επιδείνωσε την εικόνα που βλέπουμε σήμερα. Και η εικόνα είναι διπλωματική αδυναμία να πείσουμε και να επιτύχουμε είτε την αύξηση των διαθέσιμων πόρων μας για την στέγαση, διατροφή, επαναπροώθηση των προσφύγων ή το «στρίμωγμα» άλλων κρατών να επιμεριστούν ευθύνες. Το ζήτημα πιθανής αναστολής της Σένγκεν ως προς την επικράτεια μας είναι η κορυφή του παγόβουνου. Κάτω από αυτή την κορυφή βρίσκονται συσσωρευμένα λάθη και πικρίες του προηγούμενου χρόνου και ενώ περιμέναμε να έχουμε πετύχει μέσα σε ένα χρόνο μια «φιλική» κοινή γνώμη στην Ελληνική κρίση, εισπράττουμε μια ολική άρνηση για να γίνουν κατανοητές οι παράμετροι του δικού μας εθνικού προβλήματος.
2) Δημοσιονομικό επίπεδο
Πριν κλειστεί η συμφωνία τον Ιούλιο του 2015, aka το 3ο μνημόνιο, δεν βάλαμε στο τραπέζι ως ξεχωριστή αλλά αλληλένδετη διάσταση, το δημοσιονομικό βάρος του προσφυγικού προβλήματος. Είμαι βέβαιος ότι δεν είχαμε καμιά προετοιμασία σε επίπεδο μιας σοβαρής δημοσιονομικής μελέτης του τι σημαίνει για τον προϋπολογισμό, το ΑΕΠ, την δημοσιονομική διαχείριση τόσων εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Μέχρις εκείνη την στιγμή η κυβέρνηση δεν είχε συνειδητοποιήσει ή υποβάθμιζε συνειδητά το πρόβλημα.
Η κυβέρνηση δεν είχε συνειδητοποιήσει ή υποβάθμιζε συνειδητά το πρόβλημα.
Τώρα κάθε προσπάθεια δική μας για αύξηση των πόρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος και αλλαγής των δημοσιονομικών δεδομένων είναι έκθετη στην κριτική εκμετάλλευσης του προβλήματος. Αυτό που πραγματικά αλλάζει τα δεδομένα της συζήτησης με τους δανειστές δεν μπορεί να προβληθεί πια, αφού έρχεται πολύ αργά στο τραπέζι. Στην κυριολεξία «εκεί που μας χρωστούσανε, θα μας πάρουν και το βόδι» και δυστυχώς έχουμε τεράστιο μερίδιο ευθύνης εμείς ως χώρα.
3) Διαχειριστικό- γραφειοκρατικό επίπεδο
Πέραν της αμηχανίας επί 7 μήνες (Γενάρη- Αύγουστο 20015) να βρεθεί το κατάλληλο διαχειριστικό σχήμα για την αντιμετώπιση ενός τεράστιου κύματος προσφύγων, είχαμε και την ιδεοληψία της «αριστερής» λύσης στο πρόβλημα.. που τελικά μετά το νομοσχέδιο που κατέθεσε η κυβέρνηση προς διαβούλευση προχθές δεν έχει καμιά διαφορά ως προς τις αρχές του με αυτά που ήδη είχαμε δει όλα αυτά χρόνια που το πρόβλημα ήταν μικρότερο. Μάλιστα επαναλαμβάνει τα ίδια λάθη και επιδεινώνει σημαντικά μια αρχικά λάθος παραδοχή επίλυσης της κρίσης : Οι ανθρωπιστικές κρίσεις δεν λύνονται γραφειοκρατικά!
Οι ανθρωπιστικές κρίσεις δεν λύνονται γραφειοκρατικά!
Τι σημαίνει γραφειοκρατική αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης; Μα η δημιουργία, επαναδημιουργία, ανασχεδιασμός, επιτροπών, διοικητικών δομών, πρόσληψης γραφειοκρατών. Οι ανθρωπιστικές κρίσεις θέλουν ανθρώπους στο πεδίο της κρίσης και μια μικρή διαχειριστική ομάδα γραφειοκρατών για τα περαιτέρω. Διάβασα λοιπόν ένα νομοσχέδιο που επεκτείνει γραφειοκρατικές δομές, που αγνοεί προβλήματα επιλογής και εκπαίδευσης προσωπικού, που προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ ευελιξίας και εθνικής ασφάλειας, που δεν κατανοεί τους διακριτούς ρόλους των πολλών δυστυχώς εμπλεκομένων φορέων, που επιλέγει τελικά νέους «θεσμούς» για να επιβληθούν μιας άτεγκτης κρατικής γραφειοκρατίας. Και που τελικά προσπαθεί να αποκρύψει το πραγματικό διακύβευμα: στην προχειρότητα που αντιμετωπίζουμε και αυτή την κρίση, να μοιραστούν ευθύνες πολιτικά και διοικητικά σε κατώτερα επίπεδα της κρατικής μηχανής ώστε οι υπεύθυνοι για έλλειψη πολιτικής να χύνουν ανέτως δάκρυα συγκίνησης.
4) Σε ανθρωπιστικό επίπεδο
Στη χρονιά προπαγάνδας που θα περάσουμε έχουμε πείσει τον πολίτη ό,τι το ζήτημα των προσφύγων είναι ένα ακόμη μελό σήριαλ. Για να μην παρεξηγηθώ δεν υπονοώ σε καμμιά περίπτωση ό,τι κάθε πρόσφυγας που χάνεται δεν είναι ίσης αξίας ανθρώπινη ζωή όπως και κάθε άλλου πολίτη. Αλλά το θέμα δεν είναι μια μελό τηλεοπτική σειρά. Αντίθετα αν θέλουμε να τον βοηθήσουμε να επιβιώσει της κρίσης και να επιστρέψει υγιής στην πατρίδα του πρέπει :
α) Να τον εντάξουμε στοιχειωδώς σε ένα σύστημα πρόνοιας που να μην το καθιστά επαίτη αλλά και με μειωμένα δικαιώματα άνθρωπο
β) Να του παρέχουμε τροφή στέγη αλλά το κυριότερο εκπαίδευση, ιατρική περίθαλψη και ψυχολογική στήριξη
γ) Να τον βοηθήσουμε να μας κατανοήσει και να τον κατανοήσουμε για όσο διάστημα πρέπει να μας υποστεί (ενδεχομένως) και να τον υποστούμε (ενδεχομένως) αφού ούτε εμείς τον επιλέξαμε, ούτε αυτός μας επέλεξε να συμβιώσουμε
Όλα τα παραπάνω απαιτούν χρήματα, ανθρώπινο δυναμικό που θα πρέπει να δουλέψει με περίσσιο επαγγελματισμό (εθελοντικά ή με αμοιβή ο κανόνας ίδιος είναι), επιστημονικές δομές για την ανάλυση και επίλυση προβλημάτων και αυστηρά χρονοδιαγράμματα.
Μέσα από τη συγκίνησή του θυμικού προκαλούμε τα αντίθετα αποτελέσματα, που καταλήγουν στον απόλυτο ρατσισμό.
Αντίθετα αυτό που βλέπω είναι περίσσια συγκίνηση, αλλά ανέξοδη. Τα δάκρυα των τηλεθεατών δεν πρόκειται να σώσουν κάποιο παιδί από πνιγμό. Αντίθετα η καλύτερη λειτουργία του λιμενικού σώματος, τα νέα σκάφη διάσωσης που δεν πήραμε τελικά, η καλύτερη εκπαίδευση του προσωπικού είναι που σώζουν ανθρώπινες ζωές. Καλύτερα λοιπόν να εξηγήσουμε στον πολίτη που και σε τι μπορεί να βοηθήσει εκτός από το να πειστεί πόσο καλή είναι η κυβέρνηση, πόσο κακή η ΕΕ και πόσο πονεμένοι οι πρόσφυγες που έρχονται. Όσο το αποφεύγουμε δημιουργούμε μέσα από τη συγκίνησή του θυμικού του τα αντίθετα αποτελέσματα, που πολύ εύκολα καταλήγουν και στο άλλο άκρο.. τον απόλυτο ρατσισμό.
Η λύση θα ξεκινήσει από εκεί που τελειώνει η αναγνώριση των λαθών μας. Και στην προσφυγική κρίση τα κάναμε όλα μαζί και σε πυκνό χρόνο. Ας ελπίσουμε ότι όντως μπορεί να προκύψει λύση «εξ ουρανού».
* Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Paul Gauguin (1848 – 1903) D'ou venons nous? Que sommes nous? D'ou allons nous? (Where do we come from? What are we? Where are we going?)