Το ερώτημα της επικεφαλίδας δεν είναι προσχηματικό. Αντίθετα είναι ειλικρινέστατο. Μπορεί κάποιος με σιγουριά να απαντήσει; Υπάρχει έστω και ένα Υπουργείο που να μπορεί να μας δώσει μια συνολική εικόνα;
Σε μια πρώτη προσέγγιση μιας πιθανής (ή και κυριολεκτικά απίθανης…) απάντησης να πούμε ότι οι επιτροπές αποτελούν ένα εργαλείο της διοίκησης να παράξει ένα γραφειοκρατικό αποτέλεσμα με μεγαλύτερη διαφάνεια σε σχέση με την παραγωγή του από ένα μονοπρόσωπο διοικητικό όργανο. Για αυτό και οι επιτροπές είναι αρκετά συνήθεις στην παραγωγή νόμων (νομοπαρασκευαστικές), στην χάραξη πολιτικής (συμβουλευτικές), στα πειθαρχικά παραπτώματα (υπηρεσιακά συμβούλια), στις δημόσιες συμβάσεις (επιτροπές διαγωνισμών), στις εξετάσεις διαφόρων υποψηφίων, στις υποθέσεις διαφορών μεταξύ πολιτών και κράτους πριν την δικαστική τους διερεύνηση, στις υποθέσεις διαφορών και μεταξύ πολιτών (κυρίως όμως μέσω ανεξάρτητων αρχών).
Επίσης να επισημάνουμε ότι οι επιτροπές δεν είναι φαινόμενο στην χώρα μας μόνο. Παγκοσμίως επικρατεί η ίδια αρχή. Τα πολυμελή συλλογικά όργανα διασφαλίζουν μεγαλύτερη διαφάνεια στις αποφάσεις του από τα μονοπρόσωπα. Αλλά τότε ποιο είναι το πρόβλημα, θα αναρωτηθεί κάποιος.
Το κακό είναι στην χώρα μας ότι δεν είμαστε βέβαιοι για το πόσες και που είναι στο δημόσιο. Παρακολουθώντας καθημερινά τα Φύλλα της Εφημερίδας της Κυβέρνησης έχω πελαγώσει ως προς το πόσα Διοικητικά Συμβούλια, Επιτροπές, Πειθαρχικά Συμβούλια λειτουργούν σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης και ΝΠΔΔ ή ΙΔ. Οι διορισμοί νέων μελών, οι παραιτήσεις, οι επαναδιορισμοί, οι κρίσεις, η δημιουργία νέων συλλογικών οργάνων, αποτελούν κύριο έργο για την δημόσια διοίκηση, αφού καθημερινά δημοσιεύονται περισσότερες από μια αποφάσεις που αφορούν κάποια, κάπου, κάποτε επιτροπή. Και λογικά κάποιος θα ρωτήσει: Και χρειαζόμαστε τόσες επιτροπές;
Έχουμε τόσα πολυμελή όργανα για να εξασφαλίζουμε διαφάνεια και αντικειμενική κρίση σε πράξεις της διοίκησης, που παράλληλα όμως διορίζονται από ένα μονομελές όργανο..τον Υπουργό!
Ούτε και αυτό μπορεί να το απαντήσει κάποιος με βεβαιότητα. Γιατί για να το απαντήσει κάποιος πρέπει να έχει την δυνατότητα να αξιολογήσει το έργο τους ή να βρει κάπου δημοσιευμένη μια αξιολόγηση του έργου τους. Αξιολόγηση; Είπα την λέξη “τζιζ” στην Ελλάδα του 2016 (μόλις χθες η κυβέρνηση κατέθεσε νομοσχέδιο δικό της για την έρευνα, που χωρίς να αναιρεί τίποτε από το θεσμικό πλαίσιο του νόμου 4310/2014, αφαιρεί σε κάθε άρθρο την συγκεκριμένη λέξη!). Αφήστε που υπάρχει και πρακτικό ζήτημα: ποιος θα αξιολογήσει τέτοια γκάμα επιτροπών; Ποιος θα αποφασίσει αν είναι ή όχι απαραίτητες;
Αν κάποιος το σκεφτεί και ανάποδα: έχουμε τόσα πολυμελή όργανα για να εξασφαλίζουμε διαφάνεια και αντικειμενική κρίση σε πράξεις της διοίκησης, που παράλληλα όμως διορίζονται από ένα μονομελές όργανο..τον Υπουργό! Ενώ τις ιδρύουμε για να υπάρξει μια δημοκρατική νομιμοποίηση στις αποφάσεις τους, η σύνθεσή τους επιλέγεται από ΕΝΑΝ και μόνο, θεωρητικά με την δυνατότητα όλων μας να διατυπώσουμε αντιρρήσεις επί των προσώπων. Που διατυπώνονται βέβαια αλλά που δεν εισακούγονται
Υπάρχει άλλη δυνατότητα; Μπορούμε χωρίς επιτροπές; Μπορούμε να αξιολογήσουμε αν βελτιώνουν ή όχι την λειτουργία του δημοσίου; Αν εξυπηρετούν τον πολίτη ώστε να αποφεύγει περιττά δικαστικά έξοδα εκ των υστέρων; Αν όντως διασφαλίζουν μεγαλύτερη διαφάνεια; Μπορούμε να βρούμε μια μέθοδο αξιολόγησής τους;
Κάθε απάντηση δεκτή. Αλλά να διαβάζω ένα νομοσχέδιο χθες που παίρνει επιτροπές ήδη υπάρχουσες και διευρύνει ακόμη περισσότερο την σύνθεσή τους άνευ κάποιου συγκεκριμένου λόγου, δεν βοηθά σε μια σοβαρή συζήτηση.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Marcel Duchamp (1887-1968), Yvonne and Magdeleine Torn in Tatters