Οι παγκόσμιες απειλές όπως όλα δείχνουν δεν υπάρχουν μόνο στο μέτωπο πολεμικών συρράξεων στην Συρία ή στον διαφαινόμενο εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ και Κίνας μέσω της πολιτικής προστατευτισμού, αλλά υπάρχουν και καταλυτικοί παράγοντες που αυτή την στιγμή συνδέουν τις χώρες της Μεσογείου και ενδέχεται να πυροδοτήσουν μία σημαντική περιφερειακή αν όχι παγκόσμια οικονομική κρίση.
Πιο συγκεκριμένα, η Τουρκία βρίσκεται ήδη στα πρόθυρα της κατάρρευσης καθώς η τουρκική λίρα με τις διάφορες διακυμάνσεις και μετά την επιβολή δασμών και κυρώσεων από τις ΗΠΑ, χάνει από την αρχή του χρόνου πάνω από 70% της αξίας της, δημιουργώντας τεράστιο πρόβλημα ρευστότητας στις τουρκικές επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά και εκτινάσσοντας σταδιακά το τουρκικό δημόσιο χρέος σε επίπεδα μη εξυπηρέτησης κοντά στα 200 δις δολάρια, με αποτέλεσμα την άμεση εμπλοκή του ΔΝΤ και την διαδικασία ενός πιθανού πακέτου βοήθειας.
Εκτός όμως από την Τουρκία, μία άλλη χώρα που έχει σημαντικές εμπορικές σχέσεις με χώρες της ΕΕ αλλά και εξάρτηση από δάνεια των ευρωπαϊκών τραπεζών, είναι η Τυνησία η οποία και αυτή έχει σημαντικά προβλήματα αποπληρωμής των δανείων της σε ξένο νόμισμα.
Μία μεγάλη οικονομική κρίση με αφετηρία την Μεσόγειο βρίσκεται προ των πυλών.
Ήδη στην Τυνησία η ανεργία έχει εκτοξευθεί στο 35% και το δημόσιο χρέος έχει φθάσει στο 80% του ΑΕΠ, με παράλληλη διολίσθηση του τοπικού νομίσματος. Η ανασφάλεια έχει κυριαρχήσει στην οικονομία και οι άμεσες ξένες επενδύσεις είναι πιο επιφυλακτικές με αποτέλεσμα να μειώνονται τα φορολογικά έσοδα και το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών.
Μία εκτεταμένη κρίση στην Τυνησία θα επηρεάσει αρκετές γαλλικές τράπεζες και όχι μόνο, που έχουν χρηματοδοτήσει σημαντικά projects στην χώρα και θα αναγκαστούν να γράψουν στον ισολογισμό τους τεράστιες ζημιές.
Εντός όμως και της ΕΕ και μάλιστα στον πυρήνα της Ευρωζώνης, τα πράγματα δεν πάνε πολύ καλά, καθώς ο αδύναμος κρίκος αυτή την στιγμή τόσο στο πολιτικό όσο και στο οικονομικό πεδίο, φαίνεται να είναι η Ιταλία.
Η γείτονα χώρα, έχει ένα τεράστιο χρέος σε ονομαστικούς όρους, έχει ήδη τράπεζες με μειωμένη κεφαλαιακή επάρκεια και η σύγκρουση με την Κομισιόν για το θέμα του μεταναστευτικού, έχει κλονίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών και έχει αυξήσει κατά πολύ την απόδοση των ιταλικών ομολόγων, καθιστώντας το μεσοπρόθεσμο δανεισμό της Ιταλίας ολοένα και δυσκολότερο.
Αν το παραπάνω συνδυαστεί με την αυξανόμενη τάση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, τότε είναι πολύ πιθανό η Ιταλία να προκαλέσει μία δημοσιονομική κρίση η οποία μέσω της τεράστιας εξωστρέφειας και των εξαγωγών της, θα δημιουργήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις και στις υπόλοιπες οικονομίες με πρώτη και καλύτερη την Ελλάδα.
Η χώρα μας, παρά το γεγονός ότι βγήκε τυπικά από το 3ο πρόγραμμα προσαρμογής, δεν απολαμβάνει ακόμη της εμπιστοσύνης των αγορών με αποτέλεσμα το δεκαετές ελληνικό ομόλογο να έχει αυξημένο spread ενώ τα ομόλογα των τραπεζών να μην διαθέτουν την επενδυτική διαβάθμιση που απαιτείται (investment grade) ώστε να διεκδικήσουν ρευστότητα από τις διεθνείς αγορές, μειώνοντας την εξάρτησή τους από την ΕΚΤ.
Αν συνυπολογίσουμε στα παραπάνω, την ευρύτερη πολιτική αστάθεια στην ΝΑ Μεσόγειο, μέσω των διεκδικήσεων πετρελαϊκών αποθεμάτων στην ελληνική και κυπριακή ΑΟΖ και την εμπλοκή μεγάλων πολυεθνικών με αντικρουόμενα συμφέροντα, τότε συνάγουμε, ότι αν οι συνθήκες διατηρηθούν σε κλίμα εσωστρέφειας και προστατευτισμού, είναι πολύ πιθανό μία μεγάλη οικονομική κρίση με αφετηρία την Μεσόγειο, να βρίσκεται προ των πυλών, συσσωρεύοντας προβλήματα σαν χιονοστιβάδα, που μπορεί να επηρεάσει μία πληθώρα από χώρες και αγορές του πλανήτη, μέσω της παγκοσμιοποίησης και της αγοραπωλησίας χρεογράφων στις χρηματαγορές.
Είναι δύσκολο να αποτιμήσει κανείς ποια θα είναι τα επόμενα βήματα των εν λόγω χωρών αναλόγως των διεθνών συνθηκών, αλλά το βέβαιο είναι ότι αν δεν γίνουν τόσο παγκόσμια, όσο και στην περιοχή της Μεσογείου αμοιβαίοι συμβιβασμοί, για να βρεθεί μία φόρμουλα εμπορίου και χρηματοδότησης των ελλειμμάτων, είτε από την δημοσιονομική είτε από τη νομισματική πολιτική, μπορεί να μιλάμε για μία κρίση χειρότερη του 2008 που καμία κοινωνία δεν θα ήθελε να ξαναζήσει.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Otto Dix, Sunrise