Η δημιουργία υπεραξίας από αναπτυξιακές δυνατότητες του τόπου μας, που μπορούν δημιουργικές δυνάμεις να υλοποιήσουν, είναι πλέον μονόδρομος για τον τόπο μας. Πληθώρα μελετών και αναλύσεων επισημαίνουν πως τέτοιοι τομείς είναι:
- Ο αγροδιατροφικός τομέας που περιλαμβάνει τους 5 κλάδους με τον υψηλότερο πολλαπλασιαστή στην ελληνική οικονομία και παρουσιάζει μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης, καθώς μέχρι σήμερα δεν έχουν αξιοποιηθεί πλήρως τα πλεονεκτήματά του. Είναι προφανές πλέον ότι ο πρωτογενής τομέας αποτελεί κλειδί και για την ανάπτυξη, καθώς υπό προϋποθέσεις μπορεί να υποστηρίξει την προσπάθεια για την έξοδο από την ύφεση, την αύξηση της απασχόλησης, τις επενδύσεις, την περιφερειακή ανάπτυξη, τη δημιουργία εισοδήματος.
Ένα σημαντικό εργαλείο υποστήριξης του αγροτικού κλάδου είναι οι Αγροτικές Συμπράξεις Καινοτομίας.
- Η γεωργία, με όλους τους επιμέρους πρωτογενείς κλάδους της φυτικής, της κτηνοτροφίας-μελισσοκομίας, της δασικής παραγωγής, της αλιείας, υδατοκαλλιεργειών κ.ά. καθώς και της βιομηχανίας-βιοτεχνίας, της μεταποίησης των αγροτικών προϊόντων και της εμπορίας των προϊόντων αυτών μέχρι τον τελικό χρήστη-καταναλωτή.
- Ο τουρισμός, ιδιαίτερα μάλιστα στην αλληλεπίδρασή του με τη γεωργία. Τα εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα μας και ειδικά τα τρόφιμα (και άλλα όπως αρωματικά και φαρμακευτικά) μπορούν να υποστηρίξουν και να υποστηριχθούν από τον μεγάλο και διαρκώς διογκούμενο τουριστικό τομέα. Καθώς η γαστρονομία καθορίζει κατά 33% την επιλογή του τουριστικού στόχου, η χώρα μας με τον πλούτο των γαστρονομικών προϊόντων μπορεί πραγματικά να βοηθήσει στην ποιοτική αναβάθμιση του τουριστικού μας προϊόντος καθώς και να τον καταστήσει ανεξάντλητο. Το μεγάλο εύρος τοπικών και παραδοσιακών προϊόντων, όπως τα Προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και τα Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ), αποτελούν το πιο ισχυρό ατού του σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον και συμβάλλουν στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας. Θα πρόσθετα επίσης και την παράδοση και τον πολιτισμό της διατροφής μας που μπορεί να δώσει ακόμη μεγαλύτερη αξία και τιμή στα εξαιρετικής ποιότητας παραδοσιακά προϊόντα του τόπου μας.
Ο κόσμος έχει ήδη μεγάλες απαιτήσεις από τη γεωργία και οι απαιτήσεις αυτές θα διογκώνονται. Η κοινωνία απαιτεί από τη γεωργία τρόφιμα, ζωοτροφές, ίνες, φαρμακευτικά και αρωματικά προϊόντα, προϊόντα καπνίσματος, ξύλα για θέρμανση, και τώρα προσθέτει και την παραγωγή βιοκαυσίμων και για τα αυτοκίνητά μας!
Οι απαιτήσεις πληθαίνουν σε αριθμό και διογκώνονται. Την ίδια ώρα η ίδια κοινωνία διαρκώς συρρικνώνει όλους τους απαιτούμενους πόρους για την επίτευξη των παραπάνω στόχων. Οι διαφαινόμενες κλιματικές αλλαγές θα κάνουν την κατάσταση δυσκολότερη. Αντιλαμβάνεστε πως είναι σχεδόν αδύνατον να ικανοποιηθούν όλα τα παραπάνω χωρίς τεχνολογική, ερευνητική, επιστημονική και οικονομική υποστήριξη.
Οι Αγροτικές Συμπράξεις Καινοτομίας, είναι μια καινοτόμα μορφή αγροτικού συνεργατισμού και διαδικτύωσης όλων των σχετικών κλάδων.
Ένα σημαντικό εργαλείο υποστήριξης του αγροτικού κλάδου και υποβοήθησης μεταξύ των άλλων και της γρήγορης και αποτελεσματικής ενσωμάτωσης καινοτομίας είναι οι Αγροτικές Συμπράξεις Καινοτομίας όπου πολλοί και ανόμοιοι κρίκοι μιας παραγωγικής αλυσίδας πρέπει να συμπράξουν προκειμένου να δώσουν στον τελικό χρήστη το καινούργιο προϊόν. Οι κρίκοι αυτοί δεν ανήκουν σε μια ομάδα, συνεταιρισμό ή σύνδεσμο ομοίων ατόμων. Η διασύνδεσή τους, η διαδικτύωση τους και επαναδιάταξη των παραγωγικών τους δραστηριοτήτων είναι η καινοτομία τους.
Αυτές είναι οι Αγροτικές Συμπράξεις Καινοτομίας. Είναι, δηλαδή, μια καινοτόμα μορφή αγροτικού συνεργατισμού και διαδικτύωσης όλων των σχετικών κλάδων. Είναι ακόμη μια νέα μορφή στοχευμένης διασύνδεσης ατόμων, φορέων και κοινωνικής δικτύωσης. Ένα αποτελεσματικό και γρήγορο μέσο εισαγωγής καινοτομιών μια «έξυπνη» γεωργία. Μία επιβεβαιωμένη διεργασία για μέγιστη ποιοτική αναβάθμιση όλων των Αγροτικών τομέων. Μια νέα μορφή αυτοελέγχου της Αγροτικής αλυσίδας και πρόληψης τυχόν ατασθαλιών. Είναι μια Διαδικτύωση παραγωγής υπεραξίας. Yπεραξίας όμως που την καρπώνονται οι πολλοί και διάφοροι επί μέρους κρίκοι της.
Κλασικό παράδειγμα σύμπραξης θα μπορούσε να είναι μια βελτιωμένη ποικιλία σιταριού ως προς το χαρακτηριστικό της χαμηλής ή μηδενικής περιεκτικότητας στην πρωτεΐνη γλουτένη, η οποία ως γνωστόν δημιουργεί μεγάλα προβλήματα σε συνανθρώπους μας που έχουν δυσανεξία σε αυτήν καθώς και στις οικογένειές τους. Ο νέος σπόρος του βελτιωτή θα πρέπει να καλλιεργηθεί ξέχωρα από μία ή περισσότερες ομάδες παραγωγών, να τον μαζέψουν ξέχωρα οι κομπίνες, οι έμποροι να μην τον αναμείξουν με σοδειές και το ίδιο και οι αλευρόμυλοι, οι φούρνοι, η βιομηχανία με τα ψωμιά ή τα παξιμάδια ή τα μακαρόνια, τα εργαστήρια ελέγχου τροφίμων κ.τ.λ. Η συγκεκριμένη ομάδα καταναλωτών χρειάζεται το συγκεκριμένο πολύτιμο προϊόν έστω και αν στοιχίζει παραπάνω από τα κοινά προϊόντα. Το αντίστοιχο συμβαίνει και με προϊόντα που χρειάζονται οι νεφροπαθείς, οι διαβητικοί, οι εγκυμονούσες, οι θηλάζουσες μητέρες, οι αθλητές, οι υπερήλικοι, οι νηστεύοντες, οι φυτοφάγοι. Όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας χωρίς να κάνουν κάτι πιο δύσκολο ή πιο δαπανηρό από ό,τι κάνουν (ο γεωργός κάνει τα ίδια έξοδα για να καλλιεργήσει την όποια τυχαία ποικιλία σιταριού), συντονισμένοι και συμβολαιοποιημένοι όλοι οι κρίκοι και βγάζοντας το τυχαίο από την παραγωγική αλυσίδα, δημιουργούν υπεραξία στο τελικό προϊόν. Υπάρχουν αναρίθμητα τέτοια παραδείγματα προϊόντων όχι μόνο τροφίμων αλλά και ζωοτροφών ή ινών βάμβακος ή αρωματικών φυτών για καλλυντικά κ.ά. Γιατί και εκεί άλλη ποικιλία και άλλο βαμβάκι κάνει ένα καλό νήμα ή ένα εσώρουχο και άλλο ένα παιδικό pumber ή γυναικεία σερβιέτα.
Αυτός είναι ένας γρήγορος, αποτελεσματικός και σίγουρος δρόμος ανάπτυξης: Το «μαζί» στη σύμπραξη.
Ένα οργανωμένο Δίκτυο που μπορεί να αναπτυχθεί και να μεγαλώσει ταχύτατα. Η επιμήκυνση των Διαδικτυακών αξόνων στους άλλους κλάδους της γεωργίας από την φυτική στην ζωική, την μελισσοκομία και την υδατοκαλλιέργεια στους τομείς της παραγωγής εφοδίων για την γεωργία, στους τομείς της ενέργειας με τη γεωθερμία ή το βιοαέριο των κτηνοτροφικών μονάδων και τα βιοκαύσιμα, τους τομείς των Logistics, των μεταφορών και διακίνησης μετά την βιομηχανική ή βιοτεχνική μεταποίηση ή και την οικοτεχνία και τα τοπικά προϊόντα και τις αγορές, την επέκταση στις εξαγωγές, την διασύνδεση και την αλληλοϋποστήριξη με τον τουρισμό, την προστασία της υγείας, την ευγηρία, την κοσμητολογία με τα αρωματικά και τα φαρμακευτικά φυτά, την διασύνδεση με όλο σχεδόν τον ερευνητικό και εκπαιδευτικό ιστό του τόπου μας και τους παρόχους καινοτομίας. Όλα αυτά μετατρέπουν το μικρό, σε γιγάντιο. Το μικρό που γιγαντώνεται όχι το ίδιο αλλά συμμετέχοντας σε μια γιγάντια αλυσίδα.
Αυτό πρέπει να αποτελεί το όραμα των παραγωγών, των επιστημονικών εργαστηρίων, των επιχειρήσεων και γενικά της μικρής Ελλάδας. Αυτός είναι ένας γρήγορος, αποτελεσματικός και σίγουρος δρόμος ανάπτυξης, ένας σταθερός και ανθεκτικός στις τυχόν διακυμάνσεις τρόπος ανάπτυξης. Το «μαζί» στη σύμπραξη. Ό,τι και να γίνει ακόμα και αν ένας γεωργός ή μια μικρή ομάδα σε ένα χωριό χάσει την παραγωγή από φυσική καταστροφή, οι υπόλοιποι παραγωγοί θα καλύψουν το κενό. Ακόμη και αν χαλάσει ένα ελαιοτριβείο η παραγωγική και εφοδιαστική αλυσίδα θα λειτουργήσει και η Σύμπραξη θα υποστηρίξει στην δύσκολη στιγμή όπως και η Τράπεζα που συμμετέχει στην Συμβολαιακή Γεωργία της Σύμπραξης.
Μπορεί οι επιμέρους κρίκοι να είναι μικροί, η Σύμπραξη όμως είναι ένας γιγάντιος χώρος απασχόλησης. Η γρήγορη ανάπτυξή τους μπορεί να προσφέρει δουλειά σε εκατοντάδες χιλιάδες ανέργους, δεκάδες χιλιάδες επιστήμονες που στις μέρες μας παίρνουν τον δρόμο της ξενιτιάς και αφήνουν πίσω τι;
Χρήματα είναι διαθέσιμα για τέτοιου είδους Διαδικτύωση στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ και του νέο ΕΣΠΑ.
Ο παλαιός δρόμος ανάπτυξης των 5-10 μεγάλων Βιομηχανιών που θα μπορούσαν να στηρίξουν σήμερα την ανάπτυξη δίνοντας επίσης δουλειά σε μερικές χιλιάδες ανέργους είναι πια ξεπερασμένος, τρομερά αργός και σχεδόν ανέφικτος. Θα χρειαζόταν τουλάχιστον 15 χρόνια για να στηθεί μια καινούργια ΣΙΔΕΝΟΡ, ΒΙΟΧΑΛΚΟ, ΜΕΛ, ΠΥΡΚΑΛ, ΛΑΡΚΟ, BALKAN-EXPORT, ΠΕΙΡΑΪΚΗ-ΠΑΤΡΑΪΚΗ, ΣΚΑΡΑΜΑΝΓΚΑ, SOFTEX κ.α.. Θα χρειαζόταν καμιά δεκαριά χρόνια μελετών περιβαλλοντικών όρων και αδειοδοτήσεων [αν έπαιρναν ποτέ άδεια). Θα χρειάζονταν επενδύσεις του ενός δισεκατομμυρίου η κάθε μια (από ποια ελληνική τράπεζα;) ώσπου να αρχίσουν τα θετικά οικονομικά μεγέθη και η πολυπληθής απασχόληση. Οι μισοί άνεργοι θα έχουν πεθάνει ως τότε και οι υπόλοιποι θα έχουν φύγει αφήνοντας πίσω ένα ουσιαστικά γιγάντιο οίκο ευγηρίας.
Αντίθετα πολλά χρήματα είναι διαθέσιμα για τέτοιου είδους Διαδικτύωση στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ και του Αναπτυξιακού της σκέλους, αλλά και στο νέο ΕΣΠΑ.
Να γιατί επιμένω στον καινούργιο δρόμο των Συμπράξεων και ειδικά αυτών με βάση τον Αγροτικό τομέα, την βιομηχανία, τον τουρισμό κ.α.. Να γιατί διαφωνώ με την αφαίμαξη και το σίγουρο θάνατο και των τελευταίων δυνατοτήτων ανάπτυξης του τόπου μας στηριγμένη στους προαναφερθήσες τομείς.
Δεν θέλω να γυρίζουμε γύρω γύρω με τις συζητήσεις για την κρίση [παντού υπήρχε κρίση γιατί εμείς μπήκαμε τόσο βαθιά - δέστε τα ελλείματα δεκάδων τρισεκατομμυρίων ευρώ από μια κεντροευρωπαϊκή τράπεζα-και άλλοι μπήκαν σε κρίση και βγήκαν, γιατί δεν βγαίνουμε κι εμείς;). Θα τελειώσει λένε η κρίση μόλις ολοκληρωθούν οι μεταρρυθμίσεις. Όλες όμως οι «μεταρρυθμίσεις» περιορίζονται στο κόψιμο και τελικά τον μηδενισμό των μισθών, των συντάξεων, της περίθαλψης, της μόρφωσης κα. Από πότε αυτά αποτελούν αναπτυξιακές μεταρρυθμίσεις;
Έστω, ας δεχθούμε ότι το πετυχαίνουμε αυτό και τα μηδενίζουμε όλα τα παραπάνω. Η «ανάπτυξη» με ποιους θα αρχίσει; Με την βιομηχανία-βιοτεχνία κλειστή, το τουριστικό μας προϊόν λαβωμένο, όλους τους νέους μας στο εξωτερικό και την γεωργία τσακισμένη; Αυτό είναι το όραμα του τόπου μας; Όραμα που περιμένουμε να κινητοποιήσει δυνάμεις για να επιβιώσουμε και να ανθίσουμε σύντομα; Σίγουρα όχι. Αντίθετα το όραμα που περιγράφω πιο πάνω που κάνει πράξη το μαζί στην Διαδικτύωση των Συμπράξεων είναι αναγκαίο και εφικτό και ουσιαστικά σήμερα αποτελεί μονόδρομο.
Κάνω έκκληση σε όλες τις πλευρές και ιδιαίτερα στους Κυβερνώντες για σύνεση και σώφρονες πρωτοβουλίες. Μόνο αν δώσουμε τα χέρια, μπορούμε να τραβήξουμε μαζί μπροστά.
Οι κυβερνήσεις νομίζουν πως θα φέρουν την ανάπτυξη μόνες τους! Ενώ τα παραγωγικά στοιχεία όμως είναι απέναντι μόνα στην τύχη τους, που οδηγεί στην συρρίκνωση και τον αφανισμό τους. Το ίδιο λάθος κάνουν και οι παραγωγικοί κρίκοι νομίζοντας πως ο καθένας θα τα καταφέρει μόνος του. Χρειάζονται την υποστήριξη του κράτους. Χρειάζονται τη βοήθεια του και τον καταλυτικό του ρόλο. Αυτό θα καταλύσει τις προσπάθειες Διαδικτύωσης των Συμπράξεων, την θεσμοθέτηση, την καθοδήγηση, το ξεπέρασμα εμποδίων, τις πιλοτικές και επιδεκτικές διεργασίες για την ίδρυση, την επέκταση τους στο εξωτερικό, την μόρφωση, την έρευνα κ.α. Αυτός δεν είναι άλλωστε ο κύριος αναπτυξιακός ρόλος του κράτους;
Κάνω έκκληση σε όλες τις πλευρές και ιδιαίτερα στους Κυβερνώντες για σύνεση και σώφρονες πρωτοβουλίες. Η χώρα μας βρίσκεται στριμωγμένη σε μια γωνιά. Μόνο αν δώσουμε τα χέρια, μπορούμε να τραβήξουμε μαζί μπροστά. Οι ψευτοεγωισμοί και οι ψευτολεονταρισμοί από όπου και να προέρχονται μόνο αδιέξοδα δημιουργούν. Απαιτείται όσο ποτέ στο πρόσφατο παρελθόν ένα κλίμα ειλικρινούς συναίνεσης, σταθερότητας και προγραμματισμών που μπορεί να κινητοποιήσει δυνάμεις.
Για την ιστορία και μόνο πρέπει να αναφέρω διαβλέποντας τις δυνατότητες των Αγροτικών Συμπράξεων Καινοτομίας (5 χρόνια πιο νωρίς από το 2013 που πήγα στο Υπουργείο), προσπάθησα με τους συνεργάτες μου, το Πανεπιστήμιο, τα Ινστιτούτα, τους καταναλωτές και την ντόπια βιομηχανία, να πείσω την πολιτεία να γνωρίσουμε τη νέα αυτή μορφή Συνεργατισμού κάνοντας έστω μία προκειμένου να αποκτήσουμε εμπειρία στη δημιουργία τους, να γίνουν τυχόν απαιτούμενες νομοθετικές ρυθμίσεις που θεσμοθέτησα αργότερα και να λειτουργήσει ως πρότυπη, πιλοτική και επιδεικτική προσπάθεια για την δημιουργία πολύ περισσότερων. Κι όμως παρά την πενταετή μου προσπάθεια, τις υποσχέσεις, τα καλά λόγια, τη δημόσια διαβούλευση, τις αξιολογήσεις, τις ανακοινώσεις και διακηρύξεις πολλών Υπουργών Ανάπτυξης, Έρευνας και Τεχνολογίας, Γεωργίας κ.α., στο τέλος τελείως ξαφνικά κάποιο "αόρατο" χέρι την ανέστειλε. Η χώρα δημιούργησε συμπράξεις σε φαντασμαγορικούς τομείς που εντυπωσιάζουν, δεν μας έσωσαν όμως από την οικονομική κρίση. Ένα όμως στον τομέα που σχετίζεται με το 37% της εθνικής μας οικονομίας δεν κάναμε! Την ώρα που στο ίδιο διάστημα Ευρωπαϊκές χώρες δημιούργησαν πολυάριθμες Αγροτικές Συμπράξεις. Ορισμένες μάλιστα προχώρησαν στη δημιουργία συμπράξεων που τα μέλη τους είναι άλλες συμπράξεις πλέον.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Van Gogh (1853 – 1890 ), Sower