Το περιβάλλον συνιστά σπουδαίο έννομο αγαθό. Ό,τι μας περιβάλλει, διεκδικεί το δικαίωμα της ύπαρξής του, πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη. Η προστασία του περιβάλλοντος συνδέεται άμεσα με τον άνθρωπο. Το δικαίωμα της ένταξης του ανθρώπου στο περιβάλλον, αυτόματα ταυτίζεται με το δικαίωμα της ίδιας της ύπαρξής του.
Ο άνθρωπος, στην προσπάθειά του να εκμεταλλευτεί και να αξιοποιήσει τους φυσικούς και πλουτοπαραγωγικούς πόρους του περιβάλλοντος, οδηγείται σε διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας μέσα από μια σειρά συνεχών παρεμβάσεων που επιφέρουν δραματικές μεταβολές και οδηγούν στην υποβάθμιση και τέλος στην καταστροφή του περιβάλλοντος.
Αντιλαμβάνεται ότι η αλόγιστη χρήση των στοιχείων του οικοσυστήματος οδηγεί στην καταστροφή της ίδιας της ύπαρξής του. Οι προσπάθειες που κάνει, όμως δεν επαρκούν. Τα οικολογικά προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, η καταστροφή του όζοντος, η μόλυνση των υδάτων, η ρύπανση της ατμόσφαιρας σε συνδυασμό με την ανακατανομή του πληθυσμού, αποτελούν απειλή για την υγεία και τη βιώσιμη ανάπτυξη της ανθρωπότητας.
Η παγκοσμιοποίηση και ο καταναλωτισμός επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στο περιβάλλον. Η παγκόσμια κοινότητα διαδραματίζει έναν προστατευτικό, αλλά συνάμα καταστροφικό ρόλο, απέναντι στο περιβάλλον. Από τη μια διατυπώνει τις βασικές αρχές που πρέπει να εφαρμόζουμε όλοι και από την άλλη προσπαθεί να επανορθώσει τη βλάβη που προκαλείται με παρεμβάσεις από τον ανθρώπινο παράγοντα.
Η Ευρώπη με μια σειρά οδηγιών (με περισσότερες από 400 Οδηγίες που να ρυθμίζουν θέματα περιβαλλοντικής προστασίας), προτρέπει τα κράτη - μέλη να συντονιστούν και να εφαρμόσουν προγράμματα προστασίας και ενημέρωσης των πολιτών για τη διατήρηση ενός «καθαρού περιβάλλοντος». Η Ελλάδα με την πληθώρα των αποφάσεων που λαμβάνει, σε κρατικό επίπεδο, επιδιώκει να αποτρέψει τους κινδύνους που μπορεί να βλάψουν το περιβάλλον.
Η παγκόσμια κοινότητα διαδραματίζει έναν προστατευτικό, αλλά συνάμα καταστροφικό ρόλο, απέναντι στο περιβάλλον.
Αρχικά θεσμοθέτησε έναν νόμο – καινοτομία για εκείνη την εποχή – το νόμο – πλαίσιο για το Περιβάλλον. Ο νόμος (Ν.1650/1986) αποτέλεσε εφαλτήριο για μια πρώτη, «φτωχή», όμως προσπάθεια, του Κράτους να προστατέψει το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους, επιβάλλοντας μια σειρά από μέτρα, που στην πορεία τροποποίησε με νόμους (Ν.4014/2011) και αποφάσεις. Αρωγή στην εφαρμογή των νόμων αυτών αποτέλεσε και η νομολογία του ΣτΕ και ιδιαίτερα το πέμπτο (Ε΄) του τμήμα. Ο περιβαλλοντικός νόμος δεν λειτούργησε όσο θα έπρεπε εξαιτίας σημαντικών κενών ιδιαίτερα στη διαχείριση των υδάτινων πόρων και των στερεών αποβλήτων. Η επιφανειακή προσέγγιση των θεμάτων δεν άφηνε πολλά περιθώρια για τη λύση σε θέματα όπως ο ενταφιασμός των απορριμμάτων και η διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων. Ο νομοθέτης προσπάθησε να καλύψει τα κενά του περιβαλλοντικού νόμου με την έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων (Π.Δ.) και Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων (ΚΥΑ), πολλές από τις οποίες δεν έχουν ακόμα εκδοθεί. Στην πορεία ακολούθησαν κι άλλοι νόμοι, οι οποίοι διαχειρίστηκαν τα θέματα με μεγαλύτερη προσοχή και σοβαρότητα, όπως ο νόμος για τους Φο.Δ.Σ.Α το 2003. Βέβαια δεν αρκεί μόνο το τυπικό μέρος της νομοθεσίας. Εκείνο, στο οποίο πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα είναι η επί της ουσίας εφαρμογή τους, η οποία δυστυχώς τις περισσότερες φορές δεν τηρείται από τους πολίτες.
Από τα παραπάνω, καθίσταται σαφές το γεγονός της έλλειψης εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Από τη μια, η έλλειψη πολιτικής βούλησης και η περίπλοκη δομή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας με το μειωμένο ενδιαφέρον στο περιβαλλοντικό στοιχείο (νερό, χλωρίδα, πανίδα), εντείνουν την ανεπάρκεια της χώρας μας να συμβάλλει σε μια βιώσιμη ανάπτυξη των παραγωγικών δομών της οικονομίας. Οι μακροχρόνιες διαδικασίες ελέγχου των παραβάσεων καθώς και η αδυναμία αποπληρωμής των προστίμων, δεν συντελούν στην ανοικοδόμηση ενός υγιούς πλαισίου περιβαλλοντικής ανάπτυξης με στοιχεία αειφορίας και βιωσιμότητας, αλλά διαιωνίζουν ένα λανθασμένο καθεστώς μιας κρατικής διοίκησης, η οποία αδυνατεί να το αντιμετωπίσει.
Από την άλλη, η ελλιπής εφαρμογή της Κοινοτικής νομοθεσίας, (συνήθως υπό την πίεση της ΕΕ και την απειλή του ΔΕΚ) και η μη συμμόρφωση της Διοίκησης με τις αποφάσεις των δικαστηρίων, καθιστούν τη χώρα μας αποδέκτη χαρακτηρισμών, όπως «παραβατική χώρα» σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη – μέλη της ΕΕ.
Τέλος, οι επιταγές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για έγκαιρη ενσωμάτωση των Οδηγιών στην ελληνική νομοθεσία, συνετέλεσαν στην επιτακτική εφαρμογή μέτρων τόσο από την κρατική διοίκηση, όσο κι από τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η όλη προσπάθεια εφαρμογής των περιβαλλοντικών κοινοτικών οδηγιών διαφαίνεται και μέσα από την αναδιάρθρωση της μεταρρυθμιστικής λειτουργίας της διοίκησης.
Αν δηλαδή αυτή (η αναδιάρθρωση) άντλησε με κάποιον τρόπο έμπνευση από τις ανάγκες εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας ή απλά παρέμεινε αμέτοχη, αναδεικνύοντας την έλλειψη της αυτοδιοικητικής βούλησης να αναδομήσει ζητήματα περιβαλλοντικής πολιτικής.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Rob Gonsalve "sky, Sea, Books, Birds"