Από την ίδρυση του κράτους δικαίου στην Ελλάδα, η Δημόσια Διοίκηση έπαιξε σημαντικό ρόλο στη δομή και τη λειτουργία του, αξιοποιώντας όλα τα εργαλεία και τις τεχνικές που διέθετε προκειμένου, με βάση τους κανόνες δικαίου να ανταποκριθεί με απόλυτη υπευθυνότητα και προσήλωση στην επίτευξη της εύρυθμης λειτουργίας του. Παρά τις κανονιστικές μεταρρυθμίσεις που επετεύχθησαν στην πορεία, με βάση τις αρχές της νομιμότητας, της ικανοποίησης του δημοσίου συμφέροντος, οι πολιτικές παρεμβάσεις που ασκήθηκαν «ρευστοποίησαν» την ποιότητα παροχής υπηρεσιών της δημόσιας διοίκησης, με άμεσο επακόλουθο η δημόσια πολιτική να πάρει τη μορφή ενός «δούρειου ίππου» που θα έσωζε το κράτος δικαίου από αναχρονιστικές τετριμμένες τεχνικές, θέτοντας σ’ εφαρμογή ένα δικό της νόμο- παραγωγικό σύστημα.
Η λειτουργία των υποεθνικών φορέων στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην άσκηση της δημόσιας πολιτικής. Όπως διαφαίνεται και μέσα από τις τοποθετήσεις των φορέων της Τ.Α η άσκηση της δημόσιας πολιτικής στη διαχείριση των Υδάτινων πόρων αποτέλεσε τον κύριο μοχλό λειτουργίας στην εφαρμογή των κανόνων δικαίου, μετά από επιταγή της Ε.Ε. Η συμμόρφωση των κρατών μελών με την ευρωπαϊκή οδηγία – πλαίσιο, 60/2000ΕΚ για τα ύδατα οδήγησε τα περισσότερα Κ-Μ να καταθέσουν τα διαχειριστικά σχέδια εντός καθορισμένου χρονικού διαστήματος (2009). Η χώρα μας υπήρξε από τα ελάχιστα κράτη μέλη που καθυστέρησε στην υποβολή των σχεδίων λόγω αλλεπάλληλων πολιτικών αλλαγών στο εσωτερικό της με άμεσο αντίκτυπο την επιβολή κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι πολιτικές ανακατατάξεις με την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού, στην παραπάνω χρονική περίοδο, οδήγησαν από τη μια στην ανασύσταση της δομής του καθ’ ύλην αρμόδιου Υπουργείου και στην αναδιανομή των αρμοδιοτήτων του και από την άλλη στη δυσκολία ενσωμάτωσης και αποκωδικοποίησης των άρθρων της οδηγίας – πλαίσιο με αποτέλεσμα την έκδοση νομοθετικών διατάξεων και εγκυκλίων όπως ο Ν.3199/2003 και το Π.Δ 51/2007 καθώς και με μια σειρά από ΚΥΑ και Αποφάσεις όπως η ΚΥΑ 140384/19.8.2011 (ΦΕΚ Β΄2011), που όμως δεν κατάφεραν να θέσουν σ’ εφαρμογή τα διαχειριστικά σχέδια σύμφωνα με την ευρωπαϊκή επιταγή.
Το πρόβλημα της καθυστέρησης της άμεσης εφαρμογής της κοινοτικής οδηγίας πηγάζει μέσα από ζητήματα πολυπλοκότητας και δυστοκίας συνήθως νομικής και τεχνικής φύσης τα οποία δε βρίσκουν ανταπόκριση από τους υποεθνικούς φορείς στην υλοποίησή τους εξαιτίας της έλλειψης συντονισμού και αδυναμίας της αποκωδικοποίησης στην εφαρμογή και ενσωμάτωση των διαχειριστικών σχεδίων. Εξάλλου η απουσία μηχανισμών παρακολούθησης της υλοποίησης εφαρμογής των επιταγών από την Ε.Ε οδήγησε αυτομάτως τη χώρα μας σε πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες επιβολής κυρώσεων και υψηλών προστίμων.
Η αποφυγή αυτών των προστίμων θα μπορούσε να επιτευχθεί εάν οι πολιτικο- κοινωνικές δυνάμεις παρουσίαζαν ένα πιο ισχυρό μοντέλο αποδοχής και υλοποίησης των επιταγών διαπραγματευόμενοι το κόστος που τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να επωμισθούν. Υπάρχει εξάλλου η θεωρία της επιφανειακής ενασχόλησης των περιβαλλοντικών θεμάτων από Κράτη – Μέλη, όπως η χώρα μας, τα οποία δεν υπεισέρχονται σε μινιμαλιστικές και εν τω βάθη πρακτικές αλλά αναλώνονται σε πρόχειρες κι επιφανειακές μελέτες οι οποίες πάσχουν από τεκμηρίωση και εφαρμογή.
Συνεπώς μέσα σ’ ένα δικαιοπαραγωγικό σύστημα ενός ευρωπαϊκού κράτους δικαίου όπως είναι η χώρα μας, η εφαρμογή των κανόνων δικαίου από τη δημόσια διοίκηση για την άσκηση της δημόσιας πολιτικής έρχεται σε ρήξη με πολιτικές παρεμβάσεις, που από τη μια προσπαθούν να χειραγωγήσουν το έργο της διοίκησης και από την άλλη να αποπροσανατολίσουν κάθε προσπάθεια ορθολογικής εφαρμογής του δικαίου τόσο σε θέματα περιβαλλοντικής διαχείρισης όσο και σε πρακτικά ζητήματα κατανομής των ανθρωπίνων πόρων από τους υποεθνικούς φορείς. Οι πελατειακές σχέσεις που προκύπτουν από τις ομάδες συμφερόντων επιδρούν και επηρεάζουν την άσκηση της δημόσιας πολιτικής, δημιουργώντας έναν ισχυρό και αλληλοεξαρτώμενο δεσμό με αμφίδρομες εναλλαγές επίτευξης των προσωπικών τους φιλοδοξιών που απέχουν από τις πρακτικές εφαρμογής των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συχνά οδηγούν σε μια κατάσταση δημοσιονομικής λιτότητας πλήττοντας βάναυσα το δημόσιο τομέα (προσωπικό, εσωτερική λειτουργία). Επιπλέον στο μέτρο της ομαδοποίησης των αρμοδιοτήτων σε πεδία πολιτικής θα πρέπει να επιτευχθεί η ενίσχυση των μηχανισμών ελέγχου καθώς και η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των δημόσιων φορέων διότι θα απελευθερωθούν δυνάμεις και ευρηματικότητα που σήμερα παραμένουν εγκλωβισμένες [1].
Σ΄ ευρωπαϊκό επίπεδο, οι υποεθνικοί φορείς επιλέγουν διαφορετικές μορφές παρέμβασης στο θεσμικό – πολιτικό σύστημα είτε μέσα από ομαδικές δραστηριότητες είτε μέσα από αυτόνομες πρωτοβουλίες μεμονωμένων Περιφερειών.
Η «πελατειακότητα», ένα άλλο διαχρονικό φαινόμενο, εξακολουθεί δυστυχώς να υφίσταται στα πλαίσια της άσκησης της δημόσιας πολιτικής από τους υποεθνικούς φορείς [2]. Η πρακτική αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι πολίτες εποφθαλμιούν μια καλύτερη μεταχείριση προκειμένου να πετύχουν μια τοποθέτηση σε κάποιον φορέα του Δήμου, ή να έχουν μια ευμενέστερη αντιμετώπιση στην παροχή υπηρεσιών του Δήμου ή της Περιφέρειας. Το πρόβλημα εντοπίζεται όταν οι Τοπικοί Φορείς εξαναγκάζονται κατά κάποιον τρόπο εξαιτίας της εξαγοράς ψήφων, να υποκύψουν στις απαιτήσεις των πολιτών, αγνοώντας παντελώς τις συνταγματικές διατάξεις [3] περί ισότητας των Ελλήνων πολιτών που επιβάλλουν αξιοκρατία και αμεροληψία. Άρα λοιπόν αυτή η «κακοδαιμονία» θα εξακολουθεί να διαιωνίζεται στα πλαίσια πάντα του προσωπικού συμφέροντος, ή θα αποτρέψει την παραβίαση των κανόνων της αμεροληψίας και της ίσης μεταχείρισης των πολιτών. Ενεργώντας στα πλαίσια της αξιοκρατίας και της νομιμότητας κάθε Τοπικός φορέας, Δήμος ή Περιφέρεια, θα πρέπει να εστιάσει τις δράσεις του στην επίτευξη παροχής των υπηρεσιών και κάλυψης των αναγκών όλων των πολιτών, ανεξαρτήτως διακρίσεων και ψήφων. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν εξαγοράζεται με ψήφους. Συνεπώς η πάταξη της εμμονής στην «πελατειακότητα» μπορεί να συμβεί εφόσον θεσπιστούν κανόνες στον τρόπο λειτουργίας των υποεθνικών φορέων, ενημερώνοντας πλέον τους πολίτες ότι το πελατειακό κράτος πρέπει να εκλείψει, δίνοντας πρώτοι το παράδειγμα της εξάλειψης της «πελατειακότητας» ώστε να καταστεί πλέον σαφές και από τους υπερεθνικούς φορείς ότι όλοι οι Έλληνες είναι ίσοι έναντι του νόμου κι ότι έχουν ίσα δικαιώματα και ίσες υποχρεώσεις. Επιπλέον η αναφορά στην εξέλιξη της τεχνολογίας μέσω της ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ στη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης, είναι πολύ πιθανό να επιφέρει και την οριστική αντιμετώπιση αυτής της αντίληψης.
Στη χώρα μας η άσκηση της δημόσιας πολιτικής στη λειτουργία των υποεθνικών φορέων δύναται να υλοποιηθεί προς όφελος του κοινωνικού συνόλου εάν και εφόσον οι πολιτικές παρεμβάσεις δεν θα διαταράξουν την ισορροπία της εσωτερικής λειτουργίας των φορέων με τις συνεχείς διαρθρωτικές αλλαγές, παρά μόνο ένα πιο ξεκάθαρο πολιτικό σκηνικό στα πλαίσια της εφαρμογής της δημοσιονομικής πολιτικής.
_________
[1]Καρκατσούλης, Π., 2019. Δημόσια Διοίκηση και Αυτοδιοίκηση Χρηστή διακυβέρνηση, ανάπτυξη,
καλύτερες υπηρεσίες στον πολίτη. ΚεΦίμ. Διαθέσιμο στο: https://www.kefim.org/wpcontent/uploads/2019/04/Ελλάδα-2021-Δημόσια-Διοίκηση-και-Αυτοδιοίκηση.pdf [πρόσβαση 29 Δεκεμβρίου 2021].
[2] Βλ κεφ. 1ο πργ.1.6.2
[3] Δες σελ.120
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο είναι: Wassily Kandinsky, Squares With Concentric Circles