Σε λίγες μέρες κλείνει ένας χρόνος μιας πρωτόγνωρης κατάστασης που δημιουργήθηκε από την πανδημία του Covid-19. Ποτέ άλλοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας, ούτε σε εμπόλεμη κατάσταση, υπήρξε ταυτόχρονη παύση της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. Κάθε χώρα, από την πιο ισχυρή, μέχρι και την πιο αδύναμη, ακολούθησε το μοντέλο της κοινωνικοοικονομικής απομόνωσης.
Η εξάπλωση του Covid-19 επηρέασε και επηρεάζει τις επιχειρήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο με τρόπο που είναι αδύνατο να αξιολογηθεί ή να μοντελοποιηθεί. Πολλές από τις πληγείσες χώρες βρίσκονται στο επίκεντρο των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού και ως εκ τούτου, έχουν δει να εξαντλούνται τα περιθώρια αντίδρασης, με αποτέλεσμα μια συνεχιζόμενη και ανεξέλεγκτη διαταραχή.
Οι εφοδιαστικές αλυσίδες στηρίζονται στο παγκόσμιο εμπόριο. Στηρίζονται στη ζήτηση και την κατανάλωση, στην βιομηχανία και την μεταποίηση. Σήμερα, παρότι εμφανίζεται ότι η κατανάλωση έχει στραφεί σε διαφορετικά κανάλια προμηθειών – όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο – το συνολικό καθαρό αποτέλεσμα είναι ακόμα ασθενές και μη βιώσιμο. Στη χώρα μας, η εφαρμοζόμενη πολιτική του ακορντεόν – κλείνω, ανοίγω – έχει ως «θύμα» κυρίως τη μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα, όπως και να ονομάζεται.
Στη χώρα μας, η πολιτική του ακορντεόν – κλείνω, ανοίγω – έχει ως «θύμα» τη μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα.
Οι ανησυχίες των επιχειρήσεων μετά την πρώτη περίοδο καραντίνας (Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο 2020), οδήγησε σε σημαντική μείωση των εισαγωγών και φυσικά των αποθεμάτων. Σε ορισμένους κλάδους σηματοδότησε τη γνωστή πολιτική προμηθειών βάση της ζήτησης, με μεγάλες καθυστερήσεις σε παραδόσεις και φυσικά σε πολλές περιπτώσεις, αύξηση των τιμών. Οι πάροχοι υπηρεσιών εφοδιαστικής βρέθηκαν μπροστά σε μια εναλλασσόμενη αγορά. Οι αεροπορικές μεταφορές μειώθηκαν σημαντικά με αποτέλεσμα το κόστος να αυξηθεί δυσανάλογα, αν και σήμερα εμφανίζεται μια τάση εξισορρόπησης. Η επιστροφή στην «νέα κανονικότητα» αργεί να έρθει.
Η Κίνα από την άλλη πλευρά, έχει επιστρέψει στη δική της κανονικότητα, με αποτέλεσμα την αύξηση των εξαγωγών της και τον έλεγχο των διεθνών εμπορεύσιμων προϊόντων, εμπορευματικών ροών και εμπορευματοκιβωτίων. Αυτό έχει επιφέρει μια αύξηση των ναύλων – πάνω από 300% - στα εμπορευματοκιβώτια, αναδεικνύοντας την αδυναμία αντίδρασης των άλλων χωρών, άρα και της Ευρώπης να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους έκτακτες καταστάσεις και διαταραχές.
Όλα αυτά θα πρέπει να τοποθετηθούν σε ένα πλαίσιο αναδεικνύοντας την υπέρ-εξάρτηση των παραγωγικών μονάδων της Ευρώπης από πρώτες ύλες ή ανταλλακτικά που κατασκευάζονται σχεδόν αποκλειστικά στην Ασία.
Σήμερα βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο που εμφανίζει την παγκοσμιοποίηση να δέχεται σημαντικό κλυδωνισμό, αρχίζοντας να μετατρέπει το εμπόριο από παγκόσμιο σε περιφερειακό. Η Ευρώπη αρχίζει να ορθώνει – δειλά – τον λόγο για «στρατηγική επάρκεια», για εθνικούς πρωταγωνιστές, για μετατόπιση του παραγωγικού μοντέλου προς την αύξηση της Ευρωπαϊκής βιομηχανικής παραγωγής και φυσικά τον έλεγχο των εμπορευματικών ροών, Βρισκόμαστε λίγο πριν την – έμπρακτη - αποδοχή της ανάγκης ύπαρξης ενός νέου παραγωγικού μοντέλου. Ενός μοντέλου βιώσιμου, πράσινου και με έμφαση στη μεσαία τάξη. Μια μεσαία τάξη που οφείλει να μετασχηματιστεί σε ισχυρή, καινοτόμα και παραγωγική.
Αυτή η συζήτηση έχει ήδη ξεκινήσει. Η Ευρώπη, απελπιστικά αργά και μέσα από τις τάσεις και τα επιμέρους συμφέροντα, προσπαθεί να δημιουργήσει ένα πλαίσιο αντίδρασης. Είναι λογικό να δημιουργούνται σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την επόμενη ημέρα της Ευρώπης και της Ελλάδας. Τα αφηγήματα και τα συμπεράσματα δεν μπορούν να μένουν στη γενικότητα μιας ουτοπίας για επιστροφή σε κανονικότητα. Το μόνο που μπορούμε – ίσως – να ψελλίσουμε είναι η προετοιμασία μας για μια νέα κανονικότητα. Χωρίς θαρραλέες οικονομικές πολιτικές και συγκεκριμένο σχέδιο δράσης, το σίγουρο είναι ότι η Γηραιά Ήπειρος θα βγει από την κρίση λαβωμένη.
Η χώρα μας έχει την μεγαλύτερη ανάγκη για ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, το οποίο πρέπει να προέρχεται από τη γνώση και την εμπειρία. Ο πρωτογενής τομέας, η βιομηχανία, και οι εφοδιαστικές αλυσίδες ως κεντρικό υποστηρικτικό μέσο, αποτελούν τους κεντρικούς πυλώνες ανάπτυξης. Η Ελλάδα βρίσκεται σε μία περιοχή που τελεί υπό αναδιαμόρφωση και ανασυγκρότηση, τοποθετημένη ανάμεσα στη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική, την Τουρκία και φυσικά τα Δυτικά Βαλκάνια. Είναι ο κεντρικός άξονας, το παγκόσμιο διαμετακομιστικό κέντρο, των διεθνών εμπορευματικών ροών. Πρέπει να ξεπεραστούν τα στενά όρια του Ελληνικού ναρκισσισμού-εντοπιότητας και της εσωστρέφειας και να αξιολογήσουμε τα δεδομένα ως μια νέα ευκαιρία, ως μια νέα κατεύθυνση: «κάντε το αλλιώς».
Ο ρόλος της πολιτείας
Ο ρόλος της πολιτείας είναι σημαντικός και αναγκαίος. Πρέπει να αποτελέσει τον ρυθμιστή και τον εγγυητή των δίκαιων, νόμιμων και ηθικών θεσμικών όρων ανάπτυξης. Στην ουσία, ανεξάρτητα από πιέσεις ομάδων, συμφερόντων και άλλων κακών δαιμονίων, να σταθεί αρωγός στο πέρασμα από την αναρχία στον πολιτισμό. Μια Ευρωπαϊκή χώρα οφείλει κατ’ ελάχιστον να διαπραγματεύεται με ορόσημο τον υγιή και δίκαιο τρόπο εφαρμογής πολιτικών που επηρεάζουν την κοινωνία και την μικρομεσαία επιχειρηματικότητα.
Πράσινη ανάπτυξη – το λεγόμενο green deal – έρχεται μέσα από την χωροθέτηση και πολεοδόμηση τόσο της αστικής αλλά και της επιχειρηματικής αναρχίας. Πρέπει όλοι να είναι συμμέτοχοι στην προφύλαξη του περιβάλλοντος, προς όφελος των κοινωνιών. Η δημιουργία οργανωμένων υποδοχέων επιχειρηματικότητας, εκεί που η ίδια οικονομία χρειάζεται, πρέπει να αποτελέσει βασικό στόχο της πολιτείας.
Η ψηφιοποίηση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός, να αποτελέσει αιχμή του δόρατος για πολιτειακό, επιχειρηματικό αλλά και κοινωνικό μετασχηματισμό. Το πέρασμα στην ψηφιοποίηση αφήνει τις διαδικασίες ίδιες χωρίς σε βάθος μελέτη και τροποποίηση. Αυτό αναφέρει, τουλάχιστον, η επιστήμη.
Ο τρόπος εκμετάλλευσης των παγίων περιουσιακών στοιχείων, πρέπει να γίνεται με στρατηγικό σχέδιο και φυσικά με δίκαιους και νόμιμους όρους. Ήδη «μετράμε» αστοχίες στο Επιχειρηματικό Πάρκο Εφοδιαστικής Εθνικής Εμβέλειας ΘΡΙΑΣΙΟ Ι, στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά και πολλά άλλα.
Κλείνοντας θα ήθελα να υπογραμμίσω την ανάγκη ύπαρξης μιας πλατφόρμας συναίνεσης και συνεργασίας, που θα ενοποιήσει τις διαφορετικές πολιτικές δυνάμεις, την Ελληνική επιχειρηματικότητα και την Επιστήμη, σε ένα κοινό πλαίσιο, μια νέα Χάρτα, κοινών οραμάτων. Η οικονομία δεν αντέχει άλλο να είναι χώρος αντιπαραθέσεων. Πρέπει να αποτελέσει κοινό πεδίο δημιουργίας και κύριο συστατικό στην εφαρμογή της δημοκρατίας, της αξιοκρατίας και της ισονομίας.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: L S Lowry, Marketplace