Είναι λίγο έως πολύ γνωστό σε όλους μας, πως στην Ελλάδα δεν υπάρχει αυτό που αποκαλούμε κουλτούρα συνεργασιών. Ίσως αυτό να πηγάζει από το εκπαιδευτικό μας σύστημα το οποίο πάσχει και δεν προωθεί καθόλου την έννοια και την αξία της συνεργασίας όπως γίνετε σε άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα στην Ολλανδία. Αυτό το θέμα όμως δεν έχει ενδιαφέρον στην πολιτική και δεν μπορεί να αναλυθεί όπως θα μπορούσε σε άλλους επιστημονικούς κλάδους όπως η κοινωνιολογία και η ψυχολογία.
Αυτό όμως που δεν είναι τόσο γνωστό είναι το γεγονός πως από εδώ και μπρος, το πολιτικό μας σύστημα, χωρίς φυσικά να το έχει επιδιώξει, έχει μπει για τα καλά στο δρόμο των συνεργασιών. Αυτό συμβαίνει για μια σειρά από λόγους.
Πρώτος και κυριότερος λόγος είναι ότι το εκλογικό σώμα από το 2012 έως σήμερα δεν έχει δώσει αυτοδυναμία στο πρώτο κόμμα. Κατά συνέπεια η δημιουργία κυβέρνησης απαιτεί συνεργασία δύο ή περισσοτέρων κομμάτων. Αν αναλογιστούμε και το ενδεχόμενο της κατάργησης του «μπόνους των 50 εδρών» καταλαβαίνουμε πως η αυτοδυναμία απομακρύνεται περισσότερο.
Ένας δεύτερος λόγος είναι η οικονομική συγκυρία. Ακόμα και εάν το πρώτο κόμμα καταφέρει να εκλέξει 151 βουλευτές, αντιλαμβανόμαστε όλοι πως αυτή η κυβέρνηση θα είναι πιο ασταθής, κυριολεκτικά, και από φτερό στον άνεμο. Η εφαρμογή των μνημονίων και των μέτρων λιτότητας δεν αφήνει περιθώρια σε μια οριακή κυβερνητική πλειοψηφία να μακροημερεύσει. Συνεπώς πάλι καταλήγουμε αναγκαστικά σε κάποιο μοντέλο συνεργασίας.
Οι συνεργασίες όμως των κομμάτων δεν είναι αυτοσκοπός. Πρέπει δούμε και να συζητήσουμε τί είδους συνεργασίες επιθυμούμε έτσι ώστε να επιτύχουμε τους στόχους μας και φυσικά, ποιοι θα είναι αυτοί οι στόχοι. Η εξίσωση γίνεται αρκετά περίπλοκη για να λυθεί. Παρ’ όλα αυτά όμως έχουν γίνει κάποια βήματα. Έχει ανοίξει μια άτυπη συζήτηση γύρω από την συνεργασία των κομμάτων του συνταγματικού τόξου με σαφή ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Αυτή η περιγραφή φωτογραφίζει τα κόμματα τα οποία θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε μια τέτοια συνεργασία. Το μόνο γκρίζο σημείο είναι ο Σύριζα.
Eφαρμογή των μνημονιακών πολιτικών με χρήση ισοδύναμων μέτρων ή εφαρμογή των μνημονιακών πολιτικών με χρήση φιλελεύθερων μέτρων;
Είναι ο ΣΥΡΙΖΑ ένα κόμμα με σαφή ευρωπαϊκό προσανατολισμό; Θα μπορούσε να συνεργαστεί με τα υπόλοιπα κόμματα τώρα που πέρασε τον ποταμό και έγινε και αυτός ένα «μνημονιακό» κόμμα; Αυτό το σημείο αποτελεί πληγή για το εγχείρημα και θα πρέπει να κλείσει άπαξ δια παντός. Όχι. Δεν υπάρχει «σοβαρός» ΣΥΡΙΖΑ εντός του ΣΥΡΙΖΑ. Υπάρχει μόνο «επικίνδυνος» ΣΥΡΙΖΑ και «πολύ επικίνδυνος» ΣΥΡΙΖΑ. Είναι σαφές πως ένα κόμμα το οποίο διακινδύνεψε και συνεχίζει να διακινδυνεύει την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας μόνο και μόνο για να διατηρηθεί στην εξουσία, δεν έχει καμία θέση σε μια τέτοια συμμαχία.
Όλη αυτή η σκέψη και η άτυπη συζήτηση που γίνεται γύρω από αυτή την συμμαχία εκδηλώθηκε το περασμένο καλοκαίρι μέσω του Μένουμε Ευρώπη. Μια εκδήλωση φόβου και ανησυχίας για το ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη και στην συνέχεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι δεκάδες χιλιάδες πολίτες που μαζεύτηκαν στην πλατεία συντάγματος εκείνες της μέρες έστειλαν σαφές μήνυμα πως υπάρχει μια κρίσιμη μάζα η οποία είναι πρόθυμη να στηρίξει κάποιον ο οποίος του εγγυάται την Ευρωπαϊκή πορεία της Ελλάδας, ψηφίζοντας ακόμα και κόμματα που δεν θα τολμούσαν να ψηφίσουν πριν από 5 χρόνια.
Σταθεροποιώντας αυτή την περιγραφή και έχοντας ως υπόθεση πως τα πολιτικά κόμματα θα ανοίξουν ουσιαστικό διάλογο γύρω από την προοπτική αυτής της συνεργασίας, το επόμενο βήμα είναι να καθοριστούν οι πολιτικές που θα ακολουθηθούν ώστε να οριστεί μια κοινή γραμμή σε προγραμματικό επίπεδο. Εδώ φυσικά τα προβλήματα είναι ατελείωτα καθώς θα πρέπει να συγκρουστούν δύο απόψεις οι οποίες παρατηρούνται σε αυτά τα κόμματα.
Η πρώτη είναι η εφαρμογή των μνημονιακών πολιτικών με χρήση ισοδύναμων μέτρων και η δεύτερη είναι η εφαρμογή των μνημονιακών πολιτικών με χρήση φιλελεύθερων μέτρων. Αυτή η σύγκρουση θα γίνει εμφανέστερη σε πρακτικό επίπεδο. Πόσοι από τους βουλευτές, οι οποίοι είναι υπερ της πρώτης άποψης θα είναι έτοιμοι να ψηφίσουν την κατάργηση των συνδικαλιστικών προνομίων, την κατάργηση της επιδότησης του ταμείου της Δ.Ε.Η. και τον εξορθολογισμό των κρατικών δαπανών, που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα; Αυτά και άλλα πολλά είναι ζητήματα τα οποία πρέπει να έχουν ξεκαθαριστεί διότι αν πάμε με πολιτικές συγκυβέρνησης Ν.Δ. – ΠΑ.ΣΟ.Κ. δεν θα έχουμε καταφέρει στην ουσία τίποτα πέραν της κάποιας επιστροφής στην ομαλότητα. Δεν θα εξαλείψουμε τον κίνδυνο για την Ελλάδα, απλώς θα μεταφέρουμε την ημερομηνία εμφάνισής του μέχρι στην εξουσία να έρθει ο επόμενος ΣΥΡΙΖΑ πατώντας πάνω στην απόγνωση και στην απελπισία των πολιτών.
Επομένως για να έχει επιτυχία ένα τέτοιο εγχείρημα, θα πρέπει να επικρατήσει η δεύτερη άποψη, αυτή των φιλελεύθερων πολιτικών. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης, οι οποίοι υπάρχουν σε όλα τα κόμματα, έχουν ένα μεγάλο πλεονέκτημα και ένα μεγάλο μειονέκτημα.
Το πλεονέκτημά τους είναι η δοκιμασμένη επιτυχία των πολιτικών που υποστηρίζουν με στοιχεία τα οποία δεν επιδέχονται αμφισβήτησης και το μειονέκτημά τους αφορά το γεγονός πως είναι μειοψηφία.
Η επιτυχία της συνεργασίας, είτε σε προγραμματικό επίπεδο είτε σε πρακτικό, θα κριθεί από το κατά πόσο είναι έτοιμα τα κόμματα που θα την απαρτίζουν να πατάξουν τον κρατισμό. Και αυτό είναι κάτι που με κάνει απαισιόδοξο.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο είναι: Edvard Munch (1863 – 1944), The Dance of Life