Το πολιτικό σκηνικό αλλάζει με μεγάλη ταχύτητα μετά τις εκλογές. Γίνεται κυριολεκτικά αγνώριστο.
Η συμφωνία του νέου μνημονίου δημιουργεί ένα ασφυκτικό και πολύ λεπτομερές πλαίσιο διακυβέρνησης που καμία κυβέρνηση, είτε η παρούσα είτε κάποια επόμενη δεν μπορεί να αγνοήσει. Έτσι μπαίνουν οι βάσεις για μία μεγαλύτερη συμμαχία από την σημερινή κυβερνητική προκειμένου να μπορέσει να υλοποιηθεί το νέο μνημόνιο. Ο κυριότερος λόγος είναι ότι πολύ δύσκολα μπορεί να διατυπωθεί μία συνολική αντιπρόταση, τουλάχιστον σύντομα, με τον τρόπο που το είχε καταφέρει το Συριζα σαν αντιπολίτευση, με τον μύθο του αντιμνημονιακού αγώνα.
Χρειαζόμαστε αντιπολίτευση, ουσίας. Αλλιώς θα χτίσουμε, με τα πιο απρόσμενα υλικά, μία νέα αυθαιρεσία.
Βλέπουμε άλλωστε όχι μόνο μία αναιμική αντιπολίτευση, αλλά και σημεία ότι υπάρχει κάτι πολύ ευρύτερο στα σκαριά, καθώς παράγοντες του προηγουμένου πολιτικού συστήματος , στελέχη είτε του παλιού ΠΑΣΟΚ είτε της Νέας Δημοκρατίας, με συγκεκριμένη μάλιστα εσωκομματική προτίμηση, καταλαμβάνουν θέσεις εξουσίας στο οικοδόμημα της κυβέρνησης Τσίπρα.
Είτε αυτό γίνεται σε συμφωνία με παραδοσιακές φεουδαρχικές δομές των κομμάτων αυτών, είτε από ιδιοτελή πρόθεση (και πρόσθεση) του κυβερνητικού στρατοπέδου, το γεγονός είναι ότι είμαστε μάρτυρες μίας ευρύτερης, πολυμερούς συμμαχίας, από αυτήν που φαίνεται, την διμερή κυβέρνηση Συριζα – Ανελ.
Δεν είναι τυχαία άλλωστε η σύμπτωση της δυσκολότερης φάσης της κυβέρνησης Τσίπρα, εκείνης της ψήφισης των προαπαιτουμένων της συμφωνίας, με την ουσιαστική παράλυση της αξιωματικής αντιπολίτευσης εξαιτίας μίας παρατεταμένης διαδικασίας αλλαγής ηγεσίας.
Μπορούμε να ερμηνεύσουμε την αντιπολιτευτική αμηχανία σαν μία εκδήλωση συνειδητής συμπόρευσης με τον Τσίπρα, πέρα από την προφανή αμηχανία που προκαλεί το ασφυκτικό και λεπτομερές μνημόνιο, το οποίο άλλωστε όλη η μείζον αντιπολίτευση ψήφισε τον Αύγουστο.
Η στήριξη που απολαμβάνει ο Τσίπρας στο εσωτερικό δένει και με μία καταφανή ικανοποίηση που προκαλεί η κυβερνητική του πορεία, μετά τον Ιούλιο, στους ξένους εταίρους μας και δανειστές μας. Επιτέλους, βρήκαν κάποιον που θέλει να κάνει ότι απαιτείται, με τους αστερίσκους του πάντα, χωρίς να έχει σοβαρή αμφισβήτηση από μία αντιπολίτευση.
Η «τριμερής» συνεργασία που εκφράζει η κυβέρνηση, με το τρίτο μέρος να είναι ακόμη αφανές, παρότι επώνυμο, δημιουργεί μεγίστη σύγχυση στις γραμμές των αντιπάλων.
Η «τριμερής» αυτή συνεργασία που εκφράζει η κυβέρνηση, με το τρίτο μέρος να είναι ακόμη αφανές, παρότι επώνυμο, δημιουργεί μεγίστη σύγχυση στις γραμμές των αντιπάλων. Πρόκειται για μία συνεργασία που έχει χαρακτηριστικά οικουμενικότητας, ενώ ταυτόχρονα ακυρώνει όλες τις παλιές διαιρέσεις. Ποια δίπολα «αριστερά- δεξιά», ποιος δικομματισμός, ποιές ταμπέλες, ποιά παλιά κομματικά λάβαρα... Όλα χωρίς νόημα πλέον, όλες οι σημαίες κυλισμένες στο χώμα. Ταυτόχρονα η νέα αυτή συμμαχία έχει πολλές γλώσσες, ο καθένας μπορεί να βρει κάτι να του αρέσει, ή κάτι να μισήσει. Ταυτόχρονα και ιδιωτικοποιήσεις και κρατικοποιήσεις, και αυξήσεις και περικοπές, και αχοιχτά σύνορα και φράχτες, από όλα έχει ο μπαχτσές.
Ο Τσίπρας έκανε πράξη το σύνθημα που έφεραν συστατικά τόσο το Ποτάμι όσο και η Δράση, την σύνθεση των διαφορετικών πολιτικών καταβολών, ενώ ταυτόχρονα κύλισε στην λάσπη την αγιοποίηση του «νέου» και απενοχοποίησε το «παλιό», τοποθετώντας το στον θρόνο, δίπλα του.
Υπάρχουν μερικά βασικά χαρακτηριστικά που ενώνουν σχεδόν όλους τους φανερούς ή ακόμα αφανείς συμμέτοχους αυτής της «συναίνεσης». Αυτά είναι η υπεράσπιση με κάθε τρόπο των κρατικών συμφερόντων, του μεγέθους και των δαπανών τους, η διατήρηση όλων εκείνων των κοινωνικών χαρακτηριστικών που δομούν την ιδιοτυπία μας, τα οργανωμένα προνομιούχα σύνολα, η πελατοκρατεία, οι παλιές μας συνήθειες, η ξενοφοβία, η αντίσταση στην αλλαγή.
Το πολιτικό σχέδιο αυτής της πρωτοφανούς συμμαχίας μπορεί να πιθανολογηθεί σε αδρές γραμμές. Πρόκειται για την προσπάθεια να υλοποιήσει το μνημόνιο με πρόθεση να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη, πάνω στην οποία να επιτευχθεί μία ελάφρυνση χρέους με συνέπεια η χώρα να βγει στις αγορές, να πάρει νέα δάνεια τα οποία αυτή η φαινομενικά ετερόκλητη, αλλά στην πραγματικότητα ομοιογενής, κυβερνητική συμμαχία να χρησιμοποιήσει για περαιτέρω επέκταση του κράτους και των δαπανών του, δίνοντας τροφή στους πραγματικούς πελάτες της.
Όσοι οραματίζονται μία Ελλάδα ισχυρή με πρότυπο ευρωπαϊκές κοινωνίες, δεν μπορούν να περιμένουν τίποτε από την «συναίνεση» που υφαίνει μεθοδικά το τριμερές σχήμα της κυβέρνησης.
Τίποτε καλό δεν θα προκύψει, φοβάμαι, από μία τέτοια στρατηγική. Οι δημιουργικές δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας, οι εργαζόμενοι και οι επιχειρηματίες της ιδιωτικής οικονομίας, όσοι οραματίζονται μία Ελλάδα ισχυρή με πρότυπο και κατεύθυνση τις υπόλοιπες δυτικές κοινωνίες και ιδιαίτερα τις ευρωπαϊκές, δεν μπορούν να περιμένουν τίποτε από την «συναίνεση» που υφαίνει μεθοδικά το τριμερές σχήμα της σημερινής κυβέρνησης.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, όπου έχει χαθεί η μπάλα, αναζητείται αντιπολίτευση.
Δεν θα προκύψει αυτή από μία συμμαχία ΝΔ – ΠΑΣΟΚ – Ποτάμι, όπως οραματίζονται πολλοί, αφού τα κόμματα αυτά είναι εσωτερικά υπονομευμένα από την βαρυτική έλξη που προκαλεί η πολυμερής συμμαχία του Τσίπρα. Δεν θα προκύψει επίσης αν μένει στην αναζήτηση απλά προσώπων που μπορούν και θέλουν να αντιπαρατεθούν στην κυβέρνηση.
Χρειάζεται κάτι πολύ πιο σύνθετο. Το κυριότερο ζητούμενο είναι να βρεθεί η πολιτική πρόταση εκείνη που ενώ θα σέβεται, υποχρεωτικά, το πλαίσιο διακυβέρνησης που θέτει το μνημόνιο, θα μπορεί να αλλάξει τις εσωτερικές του παραμέτρους, έτσι ώστε να μειωθούν οι φόροι, με αντίστοιχη θυσία κρατικών δαπανών, και να μπορέσει να δώσει έμπνευση για υποστήριξη στα δημιουργικά κομμάτια της κοινωνίας, όσο και μειοψηφικά να είναι πλέον αυτά. Πρέπει να βρεθεί το πρόγραμμα που θα δημιουργήσει μία βάση κοινωνικής υποστήριξης. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης που έχουμε σήμερα δεν μπορούν να το κάνουν αυτό.
Δεν μπορούμε να ελπίζουμε σε παρθενογένεση. Η μόνη ελπίδα είναι μία σειρά διασπάσεων που θα οδηγήσουν σε μία νέα σύνθεση. Σύνθεση που θα υποχρεώσει όλους να σκεφθούν διαφορετικά, έξω από τα κουτάκια που είχαν συνηθίσει, θα υποχρεώσει παλιούς εχθρούς να κάτσουν μαζί, πολλούς «αμόλυντους» να καταπιούν την υπερηφάνεια τους. Γιατί άλλωστε, μάλλον, οι ηγετικοί φορείς της προηγούμενης κυβέρνησης θα είναι εκεί, πρόθυμοι για αντιπολίτευση.
Δεν είμαι αισιόδοξος, αφού τα κόμματα δημιουργούν δεσμούς συνήθειας και προσωπικής αφοσίωσης και φιλίας, που είναι γενικά δύσκολο να σπάσουν. Όμως αν δεν έχουμε τέτοιες εξελίξεις η υπόθεση της προόδου και της ανάπτυξης στην χώρα δεν θα υπηρετηθούν.
Χρειαζόμαστε αντιπολίτευση, ουσίας. Αλλιώς θα χτίσουμε, με τα πιο απρόσμενα υλικά, μία νέα αυθαιρεσία.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο είναι: Kandinsky, Wassily (1866-1944), Red Square