Η συγκυρία-ιστορική συγχρονικότητα είναι πραγματικά καταπληκτική: Tην ίδια στιγμή που η απόφαση του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας βάλει ευθέως κατά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η ανάγκη για ευρωπαϊκή δημοσιονομική αλληλεγγύη στην ευρωζώνη είναι πιο επιτακτική από ποτέ μετά την δεύτερη μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας της…
Η καταστροφή ως γενεσιουργός αιτία
Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου επέφερε μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις των σύγχρονων δημοκρατιών. Ήταν η από κοινού απόφαση των ευρωπαίων ηγετών να τεθεί ο θεμέλιος λίθος για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα..
Και επειδή η ιστορία επαναλαμβάνεται, σήμερα που αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις της παγκόσμιας πανδημικής κρίσης, η Ευρώπη καλείται αυτή τη φορά να σταθεί στο ύψος των νέων οικονομικών περιστάσεων και να πάει στην επόμενη κατάκτηση, που αφορά την αυτογνωσία της. Η δυσκολία σύγκλισης και λήψης αποφάσεων στο πρόσφατο Eurogroup αποκάλυψε ουσιαστικά ότι δεν προϋπάρχει η απαραίτητη πολιτική ενοποίηση της Ένωσης, ώστε να μπορεί να ασκείται χειραφετημένα και μια κοινή δημοσιονομική πολιτική. Ενώ η απροθυμία για περιστολής της εθνικής κυριαρχίας ως προς τα κράτη-μέλη είναι εμφανής ακόμη και σε συνθήκες κρίσης.
Το καλύτερο επιχείρημα στη χειρότερη στιγμή…
Αποκορύφωμα όλων αυτών των ανασχετικών παραγόντων, η απόφαση του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας. Η εν λόγω δικαιοδοτική κρίση τορπιλίζει την υπεροχή του ενωσιακού δικαίου έναντι του εθνικού και με επίκληση την αρχή της αναλογικότητας αποδομεί τον θεσμικό ρόλο της ΕΚΤ. Είναι δηλαδή ό,τι καλύτερο για την πολιτική ατζέντα των εθνολαϊκιστών στην Ευρώπη στην χειρότερη στιγμή νέας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
Το παράδοξο στο μεταξύ είναι ότι παρεμποδίζεται η περαιτέρω πολιτική και οικονομική ευρωπαϊκή εμβάθυνση, από μια ευρωπαϊκή χώρα που όχι μόνο δεν έχει υποστεί πολιτική λιτότητας. Αλλά είναι ο καθοριστικός ρυθμιστής που δίνει «το τέμπο» στην οικονομία της ενιαίας αγοράς, ενώ το κοινό νόμισμα του ευρώ προσιδιάζει κυρίως στα χαρακτηριστικά της γερμανικής οικονομίας.
Το τοπίο μετά την καταιγίδα
Στην μετά κορονοϊού εποχή ωστόσο, το κάθε κράτος-μέλος του είναι πολύ μικρό και μόνο για να αναλάβει ένα ρωμαλέο κεϋνσιανό ρόλο, ικανό να τονώσει αποτελεσματικά την πληττόμενη οικονομία του και να στηρίξει τους πολίτες του. Και ο ρόλος αυτός αναδεικνύεται στις μέρες μας ιδιαίτερα κρίσιμος. Πρόσφατη έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Bristol δείχνει ότι μια ύφεση που υπερβαίνει το 6.4% προκαλεί απώλεια ανθρώπινης ζωής υψηλότερη αριθμητικά από αυτήν που διασώζεται λόγω του lockdown.
Κραυγές βοήθειας
Το πέρασμα της πανδημίας δεν άφησε τίποτε όπως ήταν πριν: επιχειρηματικοί κολοσσοί γκρεμίστηκαν, εθνικές οικονομίες “γονάτισαν”, συνθήκες εργασίας τροποποιήθηκαν άρδην και όλοι προσπαθούν να δουν τί συμβαίνει στον ορίζοντα του τοπίου μετά την καταιγίδα…..
Οι περιστάσεις αυτές επιτάσσουν μεγαλύτερη θεσμική χειραφέτηση στην άσκηση ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής. Κραυγές βοήθειας για ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στο μεταξύ έρχονται να ακουστούν μέσα από τα σπλάχνα τη ίδιας της γερμανικής οικονομίας: η γερμανική ομοσπονδία βιομηχάνων (BDI: Bundesverband der Deutschen Industrie) μαζί με τους γάλλους και ιταλούς ομολόγους της, με κοινό έγγραφό τους ζητούν την μέγιστη δυνατή συνδρομή για την ανάκαμψη της οικονομίας στην ευρωζώνη, σωτήριες πρωτοβουλίες σε επίπεδο δημοσιονομικής πολιτικής με αξιοποίηση των ταμειακών πόρων για τις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία. Ο γερμανικός επιχειρηματικός κόσμος ζητά ευθέως ευρωπαϊκή δημοσιονομική αλληλεγγύη. «Απέναντι» λοιπόν από την αρχή της αναλογικότητας του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας που αποδυναμώνει την ευρωπαϊκή εμβάθυνση, έρχεται και στέκεται το αίτημα μέσα πό την ίδια την γερμανική κοινωνία για περισσότερη ευρωπαϊκή δημοσιονομική αλληλεγγύη και άρα περισσότερη θεσμική χειραφέτηση των ευρωπαϊκών οργάνων.
Σχήματα και οι ορισμοί
Στον καμβά της ευρωπαϊκής φιλελεύθερης οικονομίας και ενιαίας αγοράς, αδιαμφισβήτητα επικρατεί ως θέμα η συνεξάρτηση και έντονη διάδραση των εθνικών οικονομιών των κρατών-μελών και στις καλές και στις κακές συγκυρίες. Παράλληλα όμως, η δημοσιονομική πολιτική, η εθνική κυριαρχία και η θεσμική ενοποίηση επιδέχονταν κατά καιρούς διάφορες προσεγγίσεις και ερμηνείες, όπως και η αφηρημένη τέχνη. Ωστόσο κάποιες φορές τα σχήματα και οι ορισμοί πρέπει να είναι ξεκάθαρα…
Τα ευρωπαϊκά πολιτικά συστήματα πρέπει να αντιμετωπίζουν άμεσα οτιδήποτε επιχειρεί να εισβάλλει στον ζωτικό χώρο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η οποία στη μετά κορονοϊού εποχή θα δεχθεί ακόμη πιο έντονες αμφισβητήσεις… Η ευρωπαϊκή οικογένεια πρέπει πλέον να εγκαταλείψει τον στρουθοκαμηλισμό ως προς την ταυτότητά της: Θα πρέπει να συστηθεί επιτέλους στο εαυτό της με πλήρη ειλικρίνεια.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Edward Hopper, Gas