Ευχαριστώ για την τιμή που μου έκανε να με συμπεριλάβουν στους ομιλητές ο Βαγγέλης Βενιζέλος και ο e-kyklos, που νομίζω ότι αυτή τη στιγμή είναι στο μετέωρο μεταξύ think tank και πολιτικού κόμματος και ως γνωστόν η ζωή δεν ανέχεται και πολύ μεγάλο διάστημα το μετεωρισμό.
Αν μου επιτρέπει ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος ένα συντομότατο σχόλιο πριν μπω στο δικό μου θέμα: Το 1961 ο Γεώργιος Παπανδρέου έκανε πρόταση νόμου που ζητούσε συνταξιοδότηση των αγροτών. Ο Καραμανλής την υιοθέτησε και επέβαλε και τους αναλογούντες φόρους για τη χρηματοδότησή της. Και ο Γεώργιος Παπανδρέου απάντησε: «Η δική μου πρότασις περιελάμβανε μόνο τις συντάξεις. Η επιβολή των φόρων βαρύνει αποκλειστικώς την κυβέρνησιν». Κάποια θέματα είναι διαχρονικά.
Κυρίες και κύριοι, θα προσπαθήσω να μιλήσω για τις θεσμικές, ιδεολογικές και πολιτικές προϋποθέσεις μιας ενδεχόμενης εξόδου της Ελλάδας από την κρίση. Επιγραμματικά εκ των πραγμάτων για να παραμείνω μέσα στο προκαθορισμένο χρονικό διάστημα, θα έλεγα ότι πρώτη θεσμική προϋπόθεση είναι η πολιτευματική συνοχή, η συνοχή του πολιτεύματος. Και ένα δημοκρατικό πολίτευμα είναι μοναρχικό, έχει έναν μονάρχη.
Κι ο μονάρχης αυτός λέγεται «λαός» και ο εντολοδόχος του λαού είναι αυτός που έχει την ευθύνη της κυβέρνησης. Δεν είναι δυνατόν, πρόκειται για μεγάλη παθολογία, την ανεδείκνυε και ο μακαρίτης ο Κώστας Μητσοτάκης, να έρχεται και να ασκεί δημοσιονομική πολιτική και ας μου επιτραπεί να πω χαζοχαρούμενη δημοσιονομία, η δικαστική εξουσία η οποία δεν είναι φορέας της λαϊκής νομιμοποίησης στο δημοκρατικό πολίτευμα.
Η άμεση εκλογή του ΠτΔ από το λαό, είναι ένα στοιχείο διάσπασης της συνοχής της πολιτικής εξουσίας της χώρας.
Πρώτο στοιχείο λοιπόν, πρώτη θεσμική προϋπόθεση θεωρώ ν’ αποδοθεί επιτέλους στην αιρετή ελληνική κυβέρνηση η κυριαρχία άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής που έχει πολλές φορές ανατραπεί από τη μη υπόλογη, μήτε στην ιστορία, μήτε στο λαό, δικαστική εξουσία.
Δεύτερον, πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει μια συνοχή πέραν του πολιτεύματος και του πολιτικού συστήματος. Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ο αποδέκτης εκ των θεσμικών φορέων της λαϊκής εντολής, πρέπει να είναι ο κεντρικός αποδέκτης, ένας.
Κατά την άποψή μου και μόνο η συζήτηση που γίνεται σήμερα με πολλές προτάσεις, δυστυχώς από μεγάλα κόμματα για άμεση εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας από το λαό, είναι ένα στοιχείο διάσπασης της συνοχής της πολιτικής εξουσίας της χώρας. Είναι ένας παράγοντας δυνητικά συγκρουσιακός και αναιρετικός των προϋποθέσεων για όποια δυνατότητα ανάκαμψης.
Κατά τρίτο θα έλεγα, πρέπει να υπάρχει σταθερότητα των κανόνων του πολιτικού συστήματος. Σταθερότητα των κανόνων σημαίνει εκλογή κυβέρνησης για προκαθορισμένο διάστημα και προβλεψιμότητα του πλαισίου που θα εκλεγεί η κυβέρνηση αυτή.
Το δεύτερο υπάρχει. Το έκανε ο Βαγγέλης Βενιζέλος μαζί με το Γιάννη Βαρβιτσιώτη και τον Κώστα Μητσοτάκη στην αναθεώρηση των αρχών της δεκαετίας του 2000, όταν προβλέπεται από τότε να υπάρχει εφαρμογή του εκάστοτε ψηφιζόμενου εκλογικού νόμου από τις μεθεπόμενες εκλογές.
Το στοιχεία όμως της σταθερότητας, προϋποθέτει εκρίζωση μιας παθολογίας που υπάρχει στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, δηλαδή τη διάλυση της Βουλής και την ανατροπή της κυβέρνησης λόγω αδυναμίας ανάδειξης Προέδρου της Δημοκρατίας, ενός παράγοντα που στο κοινοβουλευτικό σύστημα δεν είναι ο φορέας της κυβερνητικής πρότασης αλλά ο θεσμικός εξισορροπητής του κράτους.
Απαιτείται η αποκατάσταση του αξιοκρατικού προτάγματος στην ελληνική κοινωνία.
Και πώς μπορεί να γίνει αυτό: Οπωσδήποτε όχι με την τραγική πρόταση αν δεν εκλέγεται από το Κοινοβούλιο να μεταφέρεται στο λαό η ευθύνη, διότι τότε και το ενδεχόμενο σύγκρουσης μεταξύ των δυο κορυφαίων πολιτειακών παραγόντων μπορεί να υπάρξει και η απουσία συνοχής φορέων της κρατικής εξουσίας παράγεται και δύο ειδών Προέδρους Δημοκρατίας έχουμε.
Και δημιουργείται μια παρατεταμένη ανασφάλεια και ακυβερνησία διωκτική κάθε επενδυτικού ενδιαφέροντος, δεδομένου ότι η αντιπολίτευση θα προκαλέσει τις εκλογές αυτές τις Προεδρικές, αν θεωρεί ότι θα τις κερδίσει. Στη συνέχεια ο Πρόεδρος της Δημοκρατία προερχόμενος από την αντιπολίτευση πιθανότατα θα διαλύσει τη Βουλή για ν’ αποκατασταθεί η εναρμόνιση της σύνθεσης της Βουλής με την καταγραφή σα λαϊκή βούληση κτλ.
Νομίζω, η πιο απλή λύση είναι όταν δεν επιτυγχάνεται η επιθυμητή αυξημένη πλειοψηφία να παρατείνεται αυτομάτως κατά ένα έτος η θητεία του ήδη υπηρετούντος Προέδρου της χώρας. Είναι ένας παράγοντας που διασφαλίζει τη διακομματική αποδοχή του Προέδρου (δεδομένου πως αυτός θα έχει εκλεγεί με αυξημένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία), αλλά δίνει ταυτόχρονα σταθερότητα και συνοχής στο πολιτικό σύστημα.
Ταυτόχρονα όμως κυρίες και κύριοι, αν οι κανόνες πρέπει να είναι σταθεροί, πρέπει να μπορούν να προσαρμοστούν και στη μεταβαλλόμενη πραγματικότητα. Δε μπορώ να φανταστώ τίποτε πιο τραγικό από την πρόταση του σήμερα κυβερνώντος κόμματος να μπει στο Σύνταγμα ο πάγιος εκλογικός νόμος. Η ζωή εξελίσσεται, τα δεδομένα εξελίσσονται και πρέπει το πολιτικό σύστημα να έχει την ευκαμψία να προσαρμόζεται σε αυτό.
Τέλος, τελευταία θεσμική προϋπόθεση που θ’ αναφέρω: Ένα δημοκρατικό κράτος, είναι ένα κράτος με δικαιοκρατία. Και δικαιοκρατία δε συμβαδίζει με την αρνησιδικία. Το 2015 και μόνο γι’ αυτό, ίσχυσε ένας νόμος, καταργήθηκε από την παρούσα κυβέρνηση, που προέβλεπε ότι όταν ένα Δικαστήριο αναβάλλει την εκδίκαση μιας υπόθεσης, την εκδικάζει υποχρεωτικά η αναβάλλουσα σύνθεση.
Όσο ίσχυε η διάταξη αυτή, είχαν μειωθεί κατά 90% όσο και αν φαίνεται απίθανο κυρίες και κύριοι, οι αναβολές αποφάσεων, που σημαίνει 90% των αναβολών, ήταν αναβολές φυγοπονίας ή φόβου των δικαστών και δείχνει ότι παρά το ότι έχει μείνει στο απυρόβλητο της κριτικής και το δικαστικό Σώμα και η δικαστική λειτουργία είναι μία από τις παθολογίες της σύγχρονης πραγματικότητας.
Πάω στις πολιτιστικές προϋποθέσεις, οι οποίες είναι και οι πιο δύσκολες. Εδώ απαιτείται η αποκατάσταση του αξιοκρατικού προτάγματος στην ελληνική κοινωνία. Δεν το λέω από μια αντιπολίτευση στον Υπουργό που θεώρησε μίασμα ή δεν ξέρω πώς αλλιώς είπε την αριστεία, αλλά δε μπορώ να φανταστώ όποιες θεσμικές ρυθμίσεις κι αν συντελεστούν κυρίες και κύριοι, ότι είναι δυνατό να δει προοπτική ανάκαμψης αυτή η χώρα αν ανέχεται να έχει Πρωθυπουργό ο οποίος δηλώνει ότι τα θαλάσσια ύδατα δεν έχουν σύνορα.
Εάν ανέχεται να υπάρχουν προβεβλημένοι θεσμικοί δημοσιογράφοι που με αυθεντία του πάπα δηλώνουν ότι για την απόκτηση αυτοδυναμίας με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο, απαιτείται διαφορά 10 μονάδων μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου κόμματος. Δηλαδή είναι σαν περίπου, για όσους δεν έχουν γνώση αυτών, να δηλώνει ένας μαιευτήρας ότι προϋποθέσεις της καισαρικής εξαρτώνται από την τριχοφυΐα του εραστή της κυοφορούσης.
Ένας πραγματικός ηγέτης του 21ου αιώνα, χρειάζεται να έχει σταθερότητα, τόλμη, σαφήνεια, και ευτολμία.
Και βεβαίως δε μπορεί να υπάρξουν οι πολιτισμικές προϋποθέσεις ανάκαμψης εάν γίνεται δεκτό, ακόμη και η κατηγορία αυτή του πληθυσμού, καθηγητές Πανεπιστημίου, δικαστές, δημοσιογράφοι που θεωρούνται ότι συνιστούν την πολιτισμική ελίτ, να κακοποιούν, όπως είπε και ο κ. Κουσούλης καθημερινά την ελληνική γλώσσα.
Πάω τέλος στις πολιτικές προϋποθέσεις, κυρίες και κύριοι. Είναι πολλές αλλά νομίζω ότι σε τελική ανάλυση, το βασικό ζητούμενο για να μπορέσει να αναταχθεί ένα πολιτικό σύστημα, είναι να υπάρχουν ηγέτες. Ηγέτες στην Ελλάδα υπάρχουν;
Θα έλεγα ότι στο χώρο της αριστεράς, όσο και αν αυτό φαίνεται σε αντίφαση με την απαξιωτική αναφορά που έκανα προηγουμένως για το σημερινό Πρωθυπουργό, σ’ έναν χώρο δηλαδή που έχει μάθει να προτείνει και να κυβερνά ερήμην του ορθολογισμού και να πολιτεύεται με γιουρούσια, για τα δεδομένα του χώρου αυτού, ηγέτης πράγματι, έχει ηγετικά στοιχεία ο Αλέξης Τσίπρας, παρά την προφανή απαιδευσία του.
Για το χώρο της Δεξιάς θα μπορούσα να πω, παρά ορισμένες πτυχές της προσωπικότητας και του λόγου του που ενοχλούν πολλούς και αρκετούς, ο Άδωνις Γεωργιάδης έχει δείξει στοιχεία ηγετικότητας.
Στο χώρο της Κεντροδεξιάς, ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα έλεγα ότι είναι περισσότερο διαχειριστής παρά δημιουργός συνθηκών και ρεύματος που θα μπορούσε να τον εμφανίσει ως αδιαφιλονίκητο ηγέτη.
Στο χώρο του Κέντρου ίσως υπήρχε παλαιότερα ένας ηγέτης, πολύ ψηλός, Κρητικός, ξεκίνησε από την Κεντροαριστερά, ο πολιτικός πραγματισμός τον έφερε στο Κέντρο, οι δυσκολίες των καιρών στη Δεξιά και σε τελική ανάλυση προσπάθησε ανεπιτυχώς να τη μπολιάσει με κάποια στοιχεία κεντροδεξιάς φιλελεύθερης ιδεολογίας. Ποιος υπολείπεται;
Νομίζω ότι προϋποθέσεις για να βρεθεί ένας ηγέτης είναι οι εξής: Πρώτον, να έχει αντοχή στις δύσκολες συνθήκες. Δεύτερον, να έχει τη gravitas, την οντότητα, την υπόσταση, να καλύψει ένα κενό. Τρίτον, η όλη πορεία του να έχει δικαιωθεί από την εξέλιξη της πραγματικότητας. Τέταρτον, ο λόγος του να έχει ευτολμία, σαφήνεια και καθαρότητα, να μην είναι αντιφατικός.
Την τραγικότητα του αντιφατικού λόγου, νομίζω τη βίωσε μόλις χθες το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Αν θέλετε αυτό είναι μια πολύ παλιά αμαρτία της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας.
Από την εποχή που η Ρόζα Λούξεμπουργκ ή ο Λίμπκνεχτ έλεγαν ότι «πρέπει να κάνουμε επανάσταση όπως λέει το καταστατικό μας και να προσαρμόσουμε την πράξη μας στη θεωρία», ο Μπερνστάιν έλεγε «πρέπει να κάνουμε ρεφορμισμό και να προσαρμόσουμε τη θεωρία μας στην πράξη» και ο Κάουτσκι έλεγε αυτό που κάνουν συνέχεια πολλοί σοσιαλδημοκράτες ηγέτες, «αυτός ο δυισμός μας πηγαίνει μια χαρά, είναι θαυμάσιο να έχουμε μια πολυσυλλεκτική αντιφατικότητα. Να είμαστε ρεφορμιστές στην πράξη και επαναστάτες στη θεωρία».
Ένας πραγματικός ηγέτης του 21ου αιώνα, χρειάζεται να έχει- επαναλαμβάνω- τη σταθερότητα, την τόλμη, τη σαφήνεια, τον ξεκάθαρο ορίζοντα και την ευτολμία να μπορεί να λέει και δυσάρεστα πράγματα στο λαό. Δε θα πω αν φαντάζομαι κάποιον, νομίζω πως όλοι έχετε τη φαντασία να καταλάβετε ποιον υπονοώ. Σας ευχαριστώ πολύ
* Το κείμενο αποτελεί την ομιλία του Θανάση Διαμαντόπουλου στο Συνέδριο του Κύκλου Ιδεών, Η Ελλάδα Μετά, στον Κύκλο 1: Το Μεταρρυθμιστικό Πρόταγμα – Πολιτικές και Κοινωνικές Προϋποθέσεις
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Frederic Sackrider Remington (1861 –1909), Downing the Night Leader
Η Ελλάδα Μετά | Κύκλος 1: Το Μεταρρυθμιστικό Πρόταγμα – Πολιτικές και Κοινωνικές Προϋποθέσεις from Evangelos Venizelos on Vimeo.