Παρακολουθώντας εδώ και ένα χρόνο την εξέλιξη του προσφυγικού-μεταναστευτικού προβλήματος, αρκετοί είναι εκείνοι οι οποίοι καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η εξέλιξη αυτή ήταν αναπότρεπτη, ότι τόσο μεγάλη ροή προσφύγων και μεταναστών δεν ήταν δυνατό να αντιμετωπιστεί και ότι η Ελλάδα ελάχιστα θα μπορούσε να έχει κάνει. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Ας επιχειρήσουμε μια συνοπτική ματιά στις δυνατότητες πολιτικής που έπρεπε και θα μπορούσαμε να κάνουμε αλλά και εκείνων που μπορούμε να κάνουμε κυριολεκτικά στο και πέντε, προκειμένου να διαχειριστούμε αυτή την κρίση.

Η κυβέρνηση αντί να καταργήσει τα Κέντρα Κράτησης και τα ΚΕ.Π.Υ. (hot spots), έπρεπε να τα επεκτείνει. 

Αρχικά λοιπόν πέρυσι, αντί να καταργήσει η Κυβέρνηση τα Κέντρα Κράτησης και τα ΚΕ.Π.Υ. (Κέντρα Πρώτης Υποδοχής ή αλλιώς hot spot) έπρεπε να τα επεκτείνει και να στείλει μήνυμα προς τα έξω, ότι η πολιτική αποτροπής μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών συνεχίζεται, ενώ παράλληλα έπρεπε να συνεχίσει με περισσότερο ανθρώπινο πρόσωπο αλλά με αποτελεσματικότητα το σχέδιο «Ξένιος Ζευς» που είχαν οι προηγούμενοι. Οι πρόσφυγες θα περιθάλπονταν και οι οικονομικοί μετανάστες θα συλλαμβάνονταν και θα απελαύνονταν ή θα κρατούνταν όπως προβλέπουν όλες οι συνθήκες που έχουμε υπογράψει ως μέλη της Ε.Ε. Ταυτόχρονα, μπορούσαμε να ζητήσουμε βοήθεια οικονομική και τεχνική τόσο από την ΕΕ όσο και από τον ΟΗΕ, να ζητήσουμε προσωπικό από τις Ευρωπαϊκές χώρες με βάση τη Frontex, (η οποία είχε δημιουργηθεί με πρώτη πρόταση της Ελληνικής και της Αυστριακής Κυβέρνησης που υποβλήθηκε το 1997 στην Επιτροπή Υπουργών του Schengen που συνεδρίασε στο Λουξεμβούργο) να φυλάει τα σύνορά μας και να πάρουμε πρωτοβουλίες για επιβολή πολιτικής στην Τουρκία για διαχείριση επί τόπου στις ακτές της, των προσφυγικών ροών.

Αντί αυτών, μέχρι τον Απρίλη του 2015, καταργήσαμε κάθε υποδομή διαχείρισης προσφύγων και τους αφήσαμε ελεύθερους να «λιάζονται» και να «εξαφανίζονται», με την κουτοπόνηρη σκέψη ότι απλά θα περνάνε από την Ελλάδα και θα πηγαίνουν στους«κουτόφραγκους».

Αυτό λειτούργησε ως προσκλητήριο σε πρόσφυγες και μετανάστες αλλά κυρίως στα δουλεμπορικά κυκλώματα της γείτονος, με αποτέλεσμα να αλλάξουν δραματικά οι μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη. Ο όγκος του περάσματος προς Ιταλία μειώθηκε σταδιακά και διογκώθηκε το δικό μας πέρασμα, με χιλιάδες βορειοαφρικανούς να πετούν στην Τουρκία η οποία δεν τους ζητά Βίζα, προκειμένου να περάσουν ως μετανάστες ή δήθεν πρόσφυγες στην Ελλάδα, αφού η απόσταση για τα Ελληνικά νησιά είναι πολύ μικρότερη από την απόσταση για Ιταλία.

Μέχρι το Σεπτέμβριο του 2015 οι εισερχόμενοι με κάθε τρόπο στην Ελλάδα, καταγράφονταν σε ποσοστό περίπου 8%.

Με στοιχεία της Κομισιόν, μέχρι το Σεπτέμβριο του 2015 οι εισερχόμενοι με κάθε τρόπο στην Ελλάδα, καταγράφονταν σε ποσοστό περίπου 8% (ναι σωστά διαβάσατε 8%!) όλοι οι άλλοι χάνονταν στη φύση και στην Ευρώπη. Ακόμη και όταν άρχισαν οι Ευρωπαίοι να κρούουν τον κώδωνα του Κινδύνου, γύρω στο Σεπτέμβρη που εμείς είχαμε εκλογές, κανείς από τη Κυβέρνηση δεν είχε ένα σχέδιο για τα στοιχειώδη. Ποια είναι αυτά;

1^ο: Κατεπείγουσα ίδρυση τουλάχιστον 7 Κέντρων Πρώτης Υποδοχής καθώς και ορισμένων κινητών κέντρων. Υποστήριξη με κάθε τρόπο της δημιουργίας Κέντρων πρώτης Υποδοχής στις ακτές της Τουρκίας (ήταν ιδιαίτερα ευφυής η πρόταση Βενιζέλου από τον Νοέμβριο για χρήση μεγάλων πλοίων ελλιμενισμένων στις ακτές της Τουρκίας ως hot spots. Η κυβέρνηση ούτε που το εξέτασε ενώ το Συμβούλιο της Ευρώπης το υιοθετούσε γιατί θα είχε το πλεονέκτημα αφενός μεν να αποφεύγονται οι πνιγμοί αφετέρου δε να γίνεται καλύτερος διαχωρισμός προσφύγων και μεταναστών).

2^ο. Δημιουργία ad hoc Κέντρου Συντονισμού και Διαχείρισης της μεταναστευτικής κρίσης που θα λειτουργούσε σε 24ωρη βάση, ώστε τουλάχιστον να οργανωθούν και να συντονιστούν οι διάφορες εμπλεκόμενες υπηρεσίες, οι εθελοντικές ομάδες ώστε να αποφεύγονται οι γκρίζες ζώνες μεταξύ διακινητών και εθελοντών, να διαχειρίζονται ακόμη και τα υλικά που εγκαταλείπουν οι μετανάστες (σωσίβια, εξωλέμβιες, λέμβοι κλπ) ώστε να μη γίνεται το γνωστό πλιάτσικο και ένα σωρό άλλα πράγματα

3^ο. Να εφαρμόζεται σχέδιο «περιμαζέματος» των αφικνούμενων οπουδήποτε και προώθησή τους στα Κέντρα (πάρα πολλοί από εκείνους που φτάνουν δεν καταγράφονται ακόμη, κυρίως μάλιστα οι μετανάστες).

Κατεπείγουσα ίδρυση τουλάχιστον 7 Κέντρων Πρώτης Υποδοχής και πλωτών Hot Spots. 

4^ο. Άμεση συγκρότηση δομών για την όσο το δυνατό πιο πλήρη καταγραφή και διαχωρισμό προσφύγων από οικονομικούς μετανάστες. Αύξηση των ηλεκτρονικών εργαλείων καταγραφής με αίτημα άμεσης και κατεπείγουσας βοήθειας από Frontex και γενικότερα από Ε.Ε.

5^ο Ξεκάθαρος διαχωρισμός Προσφύγων από Μεταναστών. Η άποψη ότι όλοι έχουν την ίδια ανάγκη απλά φουντώνει το πρόβλημα. Προώθηση των πρώτων σε κέντρα φιλοξενίας και προώθησή τους οργανωμένα προς την Ευρώπη και των δεύτερων σε κέντρα κράτησης με σκοπό την απέλαση, όπως προβλέπουν οι Ευρωπαϊκές συνθήκες του Δουβλίνου για το άσυλο και του Schengen για τη μετανάστευση. Η ίδρυση λοιπόν κέντρων φιλοξενίας και κέντρων κράτησης, έπρεπε να είχε γίνει εδώ και ένα χρόνο.  

6^ο . Να είχαμε διαμορφώσει ήδη από το καλοκαίρι που διογκώνονταν το πρόβλημα συγκεκριμένο σχέδιο με δική μας πρωτοβουλία, στην εφαρμογή του οποίου να ζητούσαμε συγκεκριμένη βοήθεια από όλες εκείνες τις χώρες που τώρα απειλούν να κλείσουν τα σύνορά τους για τη διευθέτηση των ροών. Η πρωτοβουλία σε κάθε περίπτωση να ανήκε στην Ελλάδα και όχι η κυβέρνηση κυριολεκτικά να σέρνεται πίσω από τις απαιτήσεις.

7^ο . Να είχαμε κάνει ουσιαστική εκστρατεία διεθνοποίησης του ζητήματος στον ΟΗΕ, στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ με δική μας πρωτοβουλία και πάνω στο δικό μας σχέδιο, το οποίο θα περιλάμβανε :

Α. Στρατηγική αποτροπής: να πειστούν πρόσφυγες και μετανάστες να μην αποπλέουν, με καμπάνια για τους κινδύνους, με παραστάσεις στην Τουρκία και στους διεθνείς οργανισμούς, με εμπλοκή της europol και της interpol για την αντιμετώπιση των δουλεμπορικών κυκλωμάτων. Ακόμη και η ίδρυση κέντρων Φιλοξενίας και Κέντρων Κράτησης θα δούλευε αποτρεπτικά.

Β. Στρατηγική εντοπισμού και διάσωσης (όπου παλεύει μόνο του το λιμενικό με τη βοήθεια της frontex) αλλά με έμφαση στις ακτές της Τουρκίας και επικέντρωση στην επίτευξη του «μη απόπλου».

Γ. Στρατηγική υποδοχής και διαχωρισμού των ροών, με προσπάθεια και πίεση προς την Τουρκία ο διαχωρισμός να γίνεται στο έδαφός της.

Η κρίση του μεταναστευτικού -προσφυγικού ήταν η ιδανική ευκαιρία για τη χώρα να επανακτήσει το χαμένο έδαφος.

Δ. Στρατηγική περίθαλψης των προσφύγων, με ενεργοποίηση του συνόλου των ιατρικών εθελοντικών και μη δομών της Ευρώπης, και προώθησής τους οργανωμένα προς την Ευρώπη.

Ε. Στρατηγική επαναπατρισμού των μεταναστών με διπλωματική πίεση και της Ε.Ε. προς τις χώρες προέλευσης για επανεισδοχή.

Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά ακόμη σε σχέση με τη διαχείριση της κρίσης του μεταναστευτικού. Να θυμίσουμε ότι η Ελλάδα, τη διετία 1995-1997, είχε δεχθεί περισσότερα από 3 εκατομμύρια μετανάστες από Αλβανία και ανατολικές χώρες και την ίδια περίοδο επαναπροώθησε περί τα 2,5 εκατομμύρια, παλεύοντας με νύχια και με δόντια και με πολλά λάθη τη μεγαλύτερη έξαρση μεταναστευτικών ροών που είχε γνωρίσει μέχρι τότε, όμως η στάση της τότε Κυβέρνησης ήταν αταλάντευτη.

Στις μέρες μας η κρίση του μεταναστευτικού -προσφυγικού, κατά τη γνώμη μου ήταν η ιδανική ευκαιρία για τη χώρα να επανακτήσει το χαμένο έδαφος, μετά την οιονεί αλλοπρόσαλλη και σχεδόν αντιευρωπαϊκή στάση της κατά τη Βαρουφάκεια διαπραγμάτευση. Ήταν ευκαιρία τέτοιας μορφής που ο Έλληνας πρωθυπουργός θα μπορούσε να είναι υποψήφιος για Νόμπελ....αν αναλάμβανε επικεφαλής της προσπάθειας της Ευρώπης να δει το πρόβλημα, να το αντιμετωπίσει θεσμικά σύμφωνα με τους κανόνες και τις συνθήκες της και αν ήταν εκείνος που κάθε μέρα θα χτυπούσε το καμπανάκι της εγρήγορσης και της προσπάθειας με γνώμονα την προάσπιση και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και των Ευρωπαϊκών και Εθνικών συμφερόντων. Αν αντί να κινείται διαρκώς στην αμφισημία και στην ιδεοληψία της πολιτικής ανοικτών συνόρων, λειτουργούσε ως ο Ευρωπαίος ηγέτης ο οποίος αντιμετωπίζοντας ως εμπροσθοφυλακή το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη, θα αναλάμβανε διεθνείς και εσωτερικές τολμηρές πρωτοβουλίες για την επίλυσή του. Αλλά, δυστυχώς, η ευκαιρία ναυάγησε στην ιδεοληψία της δήθεν ανθρωπιστικής προσέγγισης κι ότι βγει, καθώς και στην αφασία και ανοργανωσιά που προκύπτουν από τη χαλαρότητα και την ελαφρότητα που βλέπουν κάποιοι τα πράγματα.

Έστω και τώρα ας κάνουν επιτέλους κάτι.

Τώρα που βρισκόμαστε κυριολεκτικά στο και πέντε και οι μετανάστες και οι πρόσφυγες κυριολεκτικά χειμάζονται στα διάφορα σημεία της Ελληνικής υπαίθρου, ας πάρουν επιτέλους πρωτοβουλίες για ορισμένα βασικά πράγματα:

• Να δημιουργήσουν επιτέλους ένα Κέντρο Συντονισμού και διαχείρισης της Κρίσης.
• Να κηρύξουν περιοχές της χώρας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.
• Να σχεδιάσουν άμεσα μέτρα εγκατάστασης σε καταυλισμούς ενιαίους χρησιμοποιώντας εγκαταλειμμένα στρατόπεδα.
• Να ενεργοποιήσουν έστω και τώρα την πρόταση Βενιζέλου για τα πλωτά Hot spots.
• Να δημιουργήσουν αμέσως κέντρα κράτησης για τους παράτυπους μετανάστες και κέντρα φιλοξενίας ζητώντας οποιαδήποτε βοήθεια.
• Να ξεκινήσουν διεθνή εκστρατεία κατά της στάσης της Τουρκίας.
• Να προσφύγουν στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. εναντίον των χωρών μελών που παίρνουν μονομερείς ενέργειες.
• Να ζητήσουν έκτακτη χρηματοδότηση τόσο από τον ΟΗΕ όσο και από την Ε.Ε. για τη διαχείριση των ροών.
• Να ξεκαθαρίσουν ότι διακρίνουν τους πρόσφυγες από τους μετανάστες ώστε να δείξουν επιτέλους ότι δεν μπορούν να διαχειριστούν την κρίση παρά το ότι έχουν σχέδιο και γι αυτό χρειάζονται βοήθεια, - γιατί μέχρι τώρα αφήνουν να αιωρείται ότι δεν θέλουν να το πράξουν.

Έστω και τώρα ας κάνουν επιτέλους κάτι.

*Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Ismail Shammout (1930-2006), The Road to Nowhere