Η κλιματική αλλαγή και η απώλεια της βιοποικιλότητας, θα μπορούσαν να προκαλέσουν κοινωνικές και οικονομικές ζημιές πολύ μεγαλύτερες από αυτές που προκαλούνται τώρα από τον COVID-19. Για να αποφευχθεί αυτό, τα πακέτα οικονομικής ανάκαμψης θα πρέπει να σχεδιαστούν σύμφωνα με το πλάνο του build back better, περιλαμβάνοντας μία ευθυγράμμιση με τους μακροπρόθεσμους στόχους μείωσης των εκπομπών, έναν συνυπολογισμό της ανθεκτικότητας στις κλιματικές επιπτώσεις, μία επιβράδυνση της απώλειας της βιοποικιλότητας και μία αύξηση της κυκλικότητας των αλυσίδων εφοδιασμού.
Ο όρος «Καλύτερη Ανάκαμψη» στα Ελληνικά, χρησιμοποιούνταν μετά από μεγάλες καταστροφές (σεισμούς, πυρηνικά ατυχήματα), για να εκφράσει ακριβώς τη λογική της εκκίνησης της ανοικοδόμησης. Η προσέγγιση ενσωματώνει μέτρα μείωσης του κινδύνου καταστροφών στην αποκατάσταση φυσικών υποδομών, κοινωνικών συστημάτων και στην αναζωογόνηση των μέσων διαβίωσης, των οικονομιών και του περιβάλλοντος.
Σαν όρος εμφανίστηκε για πρώτη φορά επίσημα στο έγγραφο «Sendai Framework for Disaster Risk Reduction» των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο συμφωνήθηκε στο Τρίτο Παγκόσμιο Συνέδριο των Η.Ε. που πραγματοποιήθηκε στις 14-18 Μαρτίου 2015, στο Sendai της Ιαπωνίας. Εγκρίθηκε από τα κράτη μέλη του ΟΗΕ ως μία από τις τέσσερις προτεραιότητες στο πλαίσιο για την αποκατάσταση καταστροφών, τη μείωση των κινδύνων και την αειφόρο ανάπτυξη. Άλλωστε, δεν επιλέχθησε τυχαία η συγκεκριμένη χώρα, εφόσον η Ιστορία των Ιαπώνων είναι γεμάτη από μεγάλες φυσικές,- και όχι μόνο-, καταστροφές μέσα από τις οποίες βρέθηκε η απαιτούμενη δύναμη για να ξαναφτιαχτούν τόσο ο πολιτισμός όσο και οι κοινωνίες τους.
Το σχέδιο που παρουσιάζεται από τον κ.Biden, για την έναρξη της ανάκαμψης της χώρας μετά την πανδημία και έως το 2024 ενσωματώνεται στην ευρέως χρησιμοποιούμενη έκφραση «Build Back Better». Τα βασικά στοιχεία του σχεδίου του κ.Biden περιλαμβάνουν την κατασκευή σύγχρονων υποδομών, την ενδυνάμωση της αυτοκινητοβιομηχανίας προερχόμενη από τεχνολογία που έχει εφευρεθεί από την Αμερική,την επίτευξη ενός τομέα ηλεκτρικής ενέργειας «carbon-free» έως το 2035, τις επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση σε κτίρια,την προώθηση της βιώσιμης γεωργίας και της εξασφάλισης της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης όπως και της καθαρής ενέργειας.
Η Ελλάδα να κάνει το άλμα ώστε να βρεθεί στην προμετωπίδα των εξελίξεων, παίρνοντας την πράσινη στροφή
Πέρα όμως από τα ιστορικά και επικοινωνιακά στοιχεία, και περνώντας στην ουσία, εξαιτίας της πανδημίας έχουμε μία μεγάλη κοινωνική και οικονομική καταστροφή, η οποία χρειάζεται ανοικοδόμηση. Το κλειδί σε αυτή την ανοικοδόμηση μπορεί να στηριχθεί στο τελευταίο συνθετικό του προαναφερθέντος μότο, στο “better”. Γιατί; Διότι, στο θέμα των τριών επάλληλων κρίσεων, της υγειονομικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής, η τάση απλώς να τρέχουμε να διορθώσουμε ένα πρόβλημα όταν παρουσιάζεται είναι η αφετηρία για την λανθασμένη πορεία των πραγμάτων. Και η τωρινή προφανής αναγκαιότητα για επιστροφή στην κανονικότητα είναι προβληματική, όταν η «κανονικότητα» είναι αυτή που μας οδήγησε στο σημείο που βρισκόμαστε. Δεν μας αρκεί δηλαδή απλώς να τα ξαναφτιάξουμε όλα ή/και να τα διορθώσουμε, για να είμαστε μία από τα ίδια. Αλλά, να αναλογιστούμε τι κάναμε λάθος και φτάσαμε ως εδώ, ανασχεδιάζοντας τελείως διαφορετικά το μέλλον.
Οι επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή γίνονται ήδη αισθητές και ορισμένες περιοχές έχουν βιώσει ακραία καιρικά φαινόμενα ταυτόχρονα με την αντιμετώπιση του COVID-19. Χωρίς διαρθρωτικές αλλαγές στις οικονομίες μας, η συνεχής συσσώρευση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα θα οδηγήσει σε δυνητικά περαιτέρω καταστροφικές επιπτώσεις. Ενώ το «Lockdown» οδήγησε σε ορισμένες περιβαλλοντικές βελτιώσεις, όπως μειωμένες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και ατμοσφαιρικών ρύπων και λιγότερη ρύπανση των υδάτων, αυτές από μόνες τους δεν θα έχουν σχεδόν καμία μακροπρόθεσμη επίδραση έαν και εφόσον η οικονομική δραστηριότητα επαναληφθεί όπως πριν,καθώς είναι πιθανό να είναι προσωρινή και να διαγραφεί γρήγορα.
Αυτές οι αλληλένδετες κρίσεις μπορούν επίσης να αυξήσουν την πιθανότητα μελλοντικών μολυσματικών ασθενειών. Η μείωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ρύπανσης των υδάτων, μπορεί να επηρεάσει την ευπάθεια των κοινωνιών τόσο στις ασθένειες όσο και στις επιπτώσεις ενός λιγότερο σταθερού κλίματος, με επιπτώσεις που ενδέχεται να επηρεάσουν περισσότερο τις φτωχότερες κοινότητες.
Η βιοποικιλότητα και τα οικοσυστημάτα είναι θεμελιώδεις για τις οικονομικές δραστηριότητες και την ανθρώπινη υγεία,ενώ η όποια αποδιοργάνωσή τους έχει συνδεθεί με την εξάπλωση ασθενειών. Οι επενδύσεις σε φυσικές υποδομές όπως η αναδάσωση και η αποκατάσταση υγροτόπων δεν είναι μόνο ένας οικονομικά αποδοτικός και βιώσιμος τρόπος για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας στις κλιματικές επιπτώσεις, αλλά προσφέρουν ευκαιρίες απασχόλησης παρόμοιες με τις ανθρωπογενείς επενδύσεις σε υποδομές.
Το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού κεφαλαίου της βιοποικιλότητας είναι υποτιμημένο στην οικονομία, ή αποτιμάται μόνο ως εμπορεύσιμο προϊόν και όχι για τις ζωτικές υπηρεσίες του οικοσυστήματος που παρέχονται. Ωστόσο, παρά την εισαγωγή ορισμένων πολιτικών για την αξία της βιοποικιλότητας, οι περισσότερες υπάρχουσες προσεγγίσεις για τη μέτρηση και την αξία της απώλειας φυσικού κεφαλαίου παραμένουν περιορισμένες.
Ο γεωργικός τομέας αντιμετωπίζει αυξανόμενες απειλές, συμπεριλαμβανομένων της κλιματικής αλλαγής και των μολυσματικών ασθενειών των φυτών και των ζώων. Είναι επίσης σημαντικός παράγοντας περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Η αλλαγή της χρήσης γης, συμπεριλαμβανομένης της γεωργίας, είναι υπεύθυνη για μεγάλο μέρος της αποψίλωσης. Επιπλέον, η υπερβολική χρήση λιπασμάτων έχει σημαντικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα του νερού λόγω απορροής θρεπτικών ουσιών. Οι αυξημένες πιέσεις του οικοσυστήματος λόγω της γεωργίας θα μπορούσαν επίσης να έχουν επιπτώσεις στην πιθανή δημιουργία νέων ανθρώπινων ασθενειών. Η γεωργική επέκταση σε ζώνες κοντά σε περιοχές άγριας φύσης αυξάνει τις πιέσεις στη βιοποικιλότητα και η αγροτική εντατικοποίηση, για παράδειγμα με πυκνότερους πληθυσμούς ζώων, μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα ζωονοσογόνου μεταφοράς ιών σε είδη. Η γεωργία λαμβάνει ήδη σημαντική κρατική υποστήριξη παγκοσμίως. Σε 53 χώρες που αναλύθηκαν από τον ΟΟΣΑ, οι αγρότες έλαβαν στήριξη περίπου 528 εκατ. USD το 2019. Εκτός από την εξασφάλιση θέσεων εργασίας και την πρόληψη της βραχυπρόθεσμης διακοπής του εφοδιασμού, τα μέτρα ανάκαμψης θα πρέπει να στοχεύουν στη διαμόρφωση πολιτικών στον τομέα για την προώθηση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας, και καινοτομίας για βελτιωμένη παραγωγικότητα.
Οι πόλεις και ο οικοδομικός τομέας ευρύτερα απαιτούν βελτιώσεις ενεργειακής απόδοσης. Τα κτίρια αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 30% των παγκόσμιων εκπομπών CO2, τόσο μέσω της άμεσης καύσης ορυκτών καυσίμων για θέρμανση όσο και έμμεσα μέσω της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Για να επιτευχθούν οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού, υπάρχει μεγάλη ανάγκη τόσο για μετασκευή του υπάρχοντος κτιριακού σχεδίου όσο και για νέες κατασκευές για την επίτευξη αυστηρής ενεργειακής απόδοσης με πρότυπα αποδοτικότητας. Παρά τα σαφή οφέλη της επένδυσης στην αποδοτικότητα του κτιρίου, τα εμπόδια είναι γνωστά, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για αρχικό κεφάλαιο.
Όσον αφορά τη χώρα μας, η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να κάνει το άλμα ώστε να βρεθεί στην προμετωπίδα των εξελίξεων, παίρνοντας την πράσινη στροφή. Η μετάβαση αυτή είναι σκόπιμο να αφορά όλους μηδενός εξαιρουμένου,όχι μόνο τους «συνήθεις υπόπτους» (ενέργεια, βιομηχανία, μεταφορές, κτήρια, ναυτιλία, αεροπλοΐα, κ.ά.), αλλά επίσης και τομέων που συνήθως δεν συγκεντρώνουν τη δημόσια συζήτηση για το Περιβάλλον. Απαιτείται ένας ενεργειακός μετασχηματισμός βασιζόμενος στο πολύπτυχο "εξοικονόμηση ενέργειας - ΑΠΕ - αποθήκευση - διασυνδέσεις - καθαρά καύσιμα/υδρογόνο", μέχρι το 2050.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο είναι: Wassily Kandinsky , Squares With Concentric Circles