Η παραίτηση (ουσιαστικά εκπαραθύρωση) του Πέδρο Σάντσεθ από την ηγεσία του σοσιαλιστικού κόμματος της Ισπανίας δίνει μια ανάγλυφη εικόνα του στρατηγικού αδιεξόδου ενώπιον του οποίου έχουν βρεθεί χρόνια τώρα, αλλά με αποκορύφωμα την περίοδο της κρίσης τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη.
Αφενός η ανάγκη για μια απολύτως διακριτή πολιτική ατζέντα που θα καθιστά σαφείς τις προγραμματικές διαφορές με την ευρωπαϊκή δεξιά και αφετέρου τα αδυσώπητα κυβερνητικά διλήμματα που θέτει στο τραπέζι η αμείλικτη και ξεροκέφαλη πραγματικότητα.
Δεν είναι εποχή τώρα για ιδεολογική περιχαράκωση.
Δεν ισχυρίζομαι ότι η επιλογή μεταξύ των δύο στρατηγικών είναι εύκολη ή αυτονόητη. Το δράμα όμως του ευρύτερου αυτού πολιτικού χώρου είναι ότι πληρώνει αναδρομικά την ιδεολογική του ανετοιμότητα την περίοδο της ευμάρειας και την αμέλειά του να προσαρμόσει το αφήγημά του σε περιόδους κλυδωνισμών.
Η σοσιαλδημοκρατία πράγματι υπήρξε η ιδεολογία της ευημερίας και του οικονομικού επεκτατισμού, αλλά δεν ενδιαφέρθηκε όταν έπρεπε να δημιουργήσει εργαλεία αντιμετώπισης κινδύνων. Επαναπαύτηκε στις δάφνες της και σκέπασε τα νέα προβλήματα που έθετε επί τάπητος η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας κάτω από το χαλί του γενναιόδωρου κοινωνικού κράτους.
Σήμερα όμως όπου και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα τα νέα δημοσιονομικά μα κι ευρύτερα αναπτυξιακά δεδομένα επιβάλλουν αντικειμενικούς περιορισμούς που δεν είναι δυνατόν να ξεπεραστούν με ευχολόγια οφείλει αν θέλει να επιβιώσει να μετατραπεί από μια ιδεολογία της ευημερίας σε μια ιδεολογία της κρίσης.
Η οικονομική κρίση που σάρωσε τις δυτικές οικονομίες από το 2008 κι εντεύθεν παρότι έχει ως θεμέλιο λίθο της την ασυδοσία και την έλλειψη επαρκούς ρύθμισης του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και παρότι έστρεψε τις κυβερνήσεις σε κλασικές κρατικοπαρεμβατικές συνταγές εντασσόμενες στο ιδεολογικό οπλοστάσιο της σοσιαλδημοκρατίας, δεν οδήγησε τις δυτικές κοινωνίες σε μια ευμενή επανεκτίμηση των δυνατοτήτων των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων να απαντήσουν στο πρόβλημα.
Ο λαϊκίστικος φαιοκόκκινος αντισυστημισμός είναι ο υπ΄αριθμόν ένα κίνδυνος που αντιμετωπίζει ο δυτικός πολιτισμός.
Τουναντίον στη θέση τους αναδύθηκε ένας λαϊκίστικος φαιοκόκκινος αντισυστημισμός που έθεσε εν αμφιβόλω τη συνοχή και τη σταθερότητα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Αυτός είναι σήμερα ο υπ΄αριθμόν ένα κίνδυνος που αντιμετωπίζει όχι απλά η Ευρωζώνη ή η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά ο δυτικός πολιτισμός συνολικά σε συνδυασμό φυσικά και με νέα διλήμματα που καθιστούν το πρόβλημα πολυπλοκότερο και συνθετότερο (προσφυγικές ροές, πολυπολιτισμικότητα, ζητήματα εθνικής ταυτότητας, θρησκευτικός φονταμενταλισμός).
Καλώς ή κακώς, ευτυχώς ή δυστυχώς, σήμερα δεν είναι εποχή για ιδεολογική περιχαράκωση. Οι δύο ιστορικοί πολιτικοί χώροι που έχτισαν την Ευρώπη, η σοσιαλδημοκρατία και η χριστιανοδημοκρατία έχουν το κοινό καθήκον να αντιμετωπίσουν την κοινή απειλή θέτοντας προσωρινά έστω στο περιθώριο μικροκομματικούς υπολογισμούς και τακτικισμούς.
Όσο η σοσιαλδημοκρατία θα επιχειρεί να διαφοροποιηθεί από τη δεξιά κυνηγώντας ανεμόμυλους και χτυπώντας τη γροθιά στο μαχαίρι προσδοκώντας να πονέσει το μαχαίρι τόσο θα ανακυκλώνει τα αδιέξοδά της.
Στην Ισπανία πέθανε μια ολόκληρη στρατηγική τυχοδιωκτισμού και σύγκρουσης με τα αδυσώπητα διλήμματα που θέτει η ξεροκέφαλη πραγματικότητα. Το «είμαστε κατά της λιτότητας» γενικώς και αορίστως δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Και κατά του καρκίνου είμαστε και υπέρ της παγκόσμιας ειρήνης. Σεντούκια με λεφτά δεν υπάρχουν και πολιτική δεν είναι η προβολή των επιθυμιών μας ή η φωτογραφική δημοσιογραφικού τύπου περιγραφή μιας κακής πραγματικότητας (τι δυσάρεστο πράγμα που είναι η ανεργία και η ύφεση).
Στην Ισπανία πέθανε μια ολόκληρη στρατηγική τυχοδιωκτισμού.
Η σοσιαλδημοκρατία σήμερα πρέπει να θυμηθεί τη «δίκαιη λιτότητα» του Ενρίκο Μπερλινγκουέρ. Πρέπει δηλαδή να περιγράψει και να προωθήσει κυβερνητικά ένα συνεκτικό σχέδιο μιας όσο το δυνατόν κοινωνικά δικαιότερης κατανομής των βαρών της κρίσης (εκεί δηλαδή που υστερεί η δεξιά), με την επίγνωση όμως ότι η κρίση αυτή υπάρχει, θέτει συγκεκριμένους περιορισμούς και δεν ανατρέπεται βολονταριστικά.
Πρέπει να μιλήσει ορθολογικά για τις αρχιτεκτονικές αδυναμίες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, να καταθέσει ένα συνεκτικό σχέδιο μετριασμού του παραγωγικού χάσματος Βορά και Νότου και να προωθήσει την αλληλεγγύη των ιδεολογικών συσχετισμών και όχι την μυωπική ματιά των επιμέρους οικονομικών εθνικισμών. Αυτή είναι η προτεραιότητα σήμερα που η Ευρώπη απειλείται από τα φαιοκόκκινα άκρα και όχι η διατήρηση της πολιτικής παρθενίας ενός εκάστου. Τα υπόλοιπα έπονται αφού σώσουμε το σπίτι μας.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Francis Bacon (1909 –1992) Three Studies of Lucian Freud