Το κείμενο αποτελεί την απομαγνητοφώνηση της ομιλία του Σάκη Μουμτζή στην παρουσίαση του βιβλίου του Ευ. Βενιζέλου «Μετασχηματισμοί του κράτους και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Διδάγματα της οικονομικής κρίσης: Η ελληνική περίπτωση», εκδόσεις «ΠΟΛΙΣ» ,στη Θεσσαλονίκη στις 16/6/2016
Όταν τελείωσα την ανάγνωση, τη μελέτη μάλλον θα έλεγα του βιβλίου του Βαγγέλη Βενιζέλου, απέφυγα να κάνω την κλασική τοποθέτηση, να κάνω την ταξινόμηση δηλαδή, αν είναι επιστημονικό πόνημα ή πολιτικό δοκίμιο. Θα αδικούσα το έργο διότι σε όλες του τις σελίδες είναι διάχυτες και οι τρεις ιδιότητες του συγγραφέα, δηλαδή επιστήμονας, πολιτικός πρώτης γραμμής και διανοούμενος. Τί σημαίνει τώρα η σύζευξη πολιτικού πρώτης γραμμής και διανοούμενου; Ότι έχει την ικανότητα ανά πάσα στιγμή, ενώ δρα και συνδιαμορφώνει τις εξελίξεις, να αίρεται από αυτές, να τις βλέπει εποπτικά, να βλέπει τη μεγάλη εικόνα, να καταγράφει και να στοχάζεται. Αυτή είναι η έννοια του πολιτικού-διανοούμενου που σπανίζει στη μεταπολιτευτική μας Βουλή.
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση μπορεί να επιταχυνθεί, να επαναδρομολογηθεί, μόνο εάν δυναμώσει η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία.
Το βιβλίο του Βαγγέλη Βενιζέλου είναι γεμάτο από έννοιες επιστημονικές, όπου έχουν και την όψη της πολιτικής, όπως κυριότητα, κυριαρχία, διαχείριση κρίσεων, ενώ όλο το βιβλίο ασχολείται με τη σχέση μεταξύ του εθνικού κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πάρα πολύ ενδιαφέρον είναι το κεφάλαιο στο οποίο γίνεται η ενασχόληση με τις δικαστικές αποφάσεις, με τη δικαστική κρίση των νομοθετημάτων για τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης, όπου εκεί διατυπώνεται η αυτονόητη, θα έλεγα, και εύλογη κρίση του συγγραφέα, ότι η οικονομική κρίση έπρεπε να αντιμετωπιστεί στο πολιτικό και στο νομοθετικό επίπεδο και σε ακρότατες περιπτώσεις, στο δικαστικό. Διότι η δικαστική εξουσία εκ της φύσεώς της δεν μπορούσε να απαντήσει στο εξής εύλογο ερώτημα. Τί θα γινόταν εάν δε λαμβάνονταν αυτά τα μέτρα για τη θεραπεία της κρίσεως; Τί θα γινόταν εάν το ελληνικό κράτος ταμειακά δεν μπορούσε να πληρώσει μισθούς και συντάξεις; Η δικαστική εξουσία δεν μπορεί να δώσει τέτοιες απαντήσεις. Αντιπαρέρχομαι όλα αυτά τα θέματα τα οποία θα τα αναπτύξουν, υποθέτω, οι πολύ καλοί και έγκυροι επιστήμονες και ο Βαγγέλης ο Βενιζέλος.
Εστιάζομαι για πολύ λίγο σε τρεις σελίδες του βιβλίου του Βαγγέλη Βενιζέλου όπου είναι συμπυκνωμένο όλο το πολιτικό διά ταύτα της σημερινής κρίσης στην Ευρώπη, μιλούμε για την Ευρώπη. Στη σελίδα 87 του βιβλίου ο Βαγγέλης Βενιζέλος λέει ότι οι μακροοικονομικοί στόχοι και οι δημοσιονομικοί στόχοι του 1991, τα στατιστικά στοιχεία του 1991 μετατράπηκαν σε οικονομικό δόγμα και αποτέλεσαν τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Στη διπλανή σελίδα, στη σελίδα 86, λέει ότι η Συνθήκη του Μάαστριχτ ήταν η ήττα της ευρωπαϊκής κυβερνώσας σοσιαλδημοκρατίας, διότι δεν μπόρεσε να αρθρώσει πειστική εναλλακτική πρόταση απέναντι στη Συνθήκη αυτή του Μάαστριχτ, η οποία δεν ήταν ιδεολογικά ουδέτερη, είχε ένα σαφέστατο ιδεολογικό πρόσημο. Στη δε σελίδα 89 του βιβλίου λέει ότι και εξαιτίας αυτού του γεγονότος, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση η οποία φαινόταν ότι έλυνε άπαξ διά παντός κάποιες ιστορικές αμφιβολίες και κάποιους ιστορικούς προβληματισμούς, επειδή ακριβώς δεν επετεύχθη, έδωσε τόπο στον ευρωσκεπτικισμό, ένα πολύμορφο ιδεολογικά ρεύμα, να την αμφισβητήσει και να τη θέσει εν αμφιβόλω.
Αυτές οι τρεις σελίδες, οι οποίες αποτυπώνουν κατά την άποψή μου το πολιτικό διά ταύτα, αποτελούν ένα ενιαίο λογικό, πολιτικό και ιδεολογικό σύνολο το οποίο μπορεί να διατυπωθεί στην παρακάτω πρόταση, ότι, επειδή οι Ευρωπαίοι σοσιαλιστές στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 στάθηκαν ανήμποροι να δώσουν μία πειστική πρόταση, εναλλακτική, στη Συνθήκη του Μάαστριχτ και η οποία αποτύπωνε σε ιδεολογικό επίπεδο το καθεστώς της δημοσιονομικής πειθαρχίας και της αναπτυξιακής λιτότητας με μία μόνιμη εμμονή στην καταπολέμηση του πληθωρισμού, γι’ αυτό το λόγο ανεφάνη στο ευρωπαϊκό προσκήνιο, δειλά-δειλά στην αρχή, πιο έντονα σήμερα, το ευρωσκεπτικιστικό ρεύμα το οποίο έχει θέσει εν αμφιβόλω πλέον την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Αν διαβάσουμε αυτήν την πρόταση αντιστρόφως θα καταλήξουμε στο εξής πολιτικό συμπέρασμα, ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση μπορεί να επιταχυνθεί, να επαναδρομολογηθεί, μόνο εάν δυναμώσει η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, μόνο εάν μπορέσει να επαναχαράξει τις ιδεολογικές και πολιτικές της συντεταγμένες επάνω στις οποίες θα κινηθεί, ή, γιατί υπάρχει και η διάζευξη, εάν μπορέσει να δώσει μία πειστική απάντηση στο πώς μέσα σε συνθήκες δημοσιονομικής πειθαρχίας μπορεί να χρηματοδοτήσει το κράτος πρόνοιας που είναι ο βασικός ιδεολογικός της πυλώνας.
Όσοι ανήκουμε στο χώρο αυτό, αλλά και όσοι δεν ανήκουμε, να διατυπώσουμε την αγωνία μας για το πόσο γρήγορα πρέπει να ανασυνταχθεί ο χώρος.
Νομίζω ότι όσοι γνωρίζουμε το Βαγγέλη Βενιζέλο, όσοι διαβάζουμε τα κείμενά του, τα γραπτά του, ακούμε τους λόγους του, πρέπει να έχουμε αντιληφθεί ότι έχουμε απέναντί μας έναν βαθύτατα Ευρωπαίο σοσιαλδημοκράτη, ο οποίος εκφέρει μία αγωνία για το μέλλον αυτής της παράταξης σε ευρωπαϊκό επίπεδο πια.
Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία από το 1914, δηλαδή κοντά 100 χρόνια κι επάνω, έχει μία αδιάλειπτη παρουσία, υπό τη σκέπη της έχει στεγάσει πολύ σημαντικές προσωπικότητες οι οποίες πλούτισαν το χώρο της πολιτικής σκέψης και της πολιτικής θεωρίας – Otto Bauer, Adler, Kautsky, Bernstein, Hilferding, αναφέρω τους πιο γνωστούς, τους πιο διάσημους – και από τη δεκαετία του ‘50 και μετά, μαζί με το άλλο μεγάλο πολιτικό ρεύμα της Ευρώπης, τη χριστιανοδημοκρατία, συνέβαλε στη δημιουργία της ολοκλήρωσης της δυτικής Ευρώπης. Οι σοσιαλδημοκράτες ήταν ο ένας πυλώνας και ο άλλος ήταν οι χριστιανοδημοκράτες. Δεν μπορεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση να συντελεστεί μόνο με έναν πυλώνα. Γι’ αυτό ακριβώς, όσοι ανήκουμε στο χώρο αυτό, αλλά και όσοι δεν ανήκουμε, πρέπει να διατυπώσουμε την αγωνία μας για το πόσο γρήγορα πρέπει να ανασυνταχθεί αυτός ο χώρος.
Εδώ θέλω να καταθέσω ένα ιστορικό παράδοξο, ότι, όταν κατέρρεε ο υπαρκτός σοσιαλισμός και ήταν μία νίκη, αν θέλετε, μία ιστορική νίκη του Kautsky και του Bernstein απέναντι στο Lenin, της 2ης Διεθνούς στην 3η Διεθνή, και όταν θεωρητικά επίσης είχε επικρατήσει ο ευρωκομμουνισμός επάνω στο σοβιετικό μαρξισμό, ο ευρωκομμουνισμός εξαφανίστηκε από το πολιτικό προσκήνιο και η σοσιαλδημοκρατία μέσα στη δεκαετία του ‘90 δεν μπόρεσε να απαντήσει στα προβλήματα της παγκοσμιοποίησης. Οι ώμοι του Tony Blair, του Gordon Brown, του Shredder, φάνηκαν αδύναμοι να επαναχαράξουν τους ιδεολογικούς και τους πολιτικούς άξονες. Μπορεί να μην είχαν ωριμάσει ακόμα οι συνθήκες, μπορεί ακόμα και σήμερα που μιλούμε η σοσιαλδημοκρατία να μην μπορέσει να εκφέρει έναν πειστικό, ιδεολογικό και πολιτικό λόγο, δηλαδή κοινώς να έχει εκμετρήσει το ζην. Αυτό είναι ένα μεγάλο ιστορικό ερώτημα το οποίο θα απαντηθεί με το χρόνο.
Τελειώνοντας με μία αισιόδοξη εκτίμηση, θέλω να πιστεύω ότι θα μπορέσει αυτός ο χώρος, και για το καλό της ελληνικής πολιτικής ζωής, να ανασυνταχθεί ιδεολογικά και πολιτικά στον ευρωπαϊκό χώρο και κυρίως να μπορέσει να μπει μπροστά για να επανεκκινήσει τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και να καταπολεμηθεί το πολύμορφο ιδεολογικά ρεύμα του ευρωσκεπτικισμού.
Σας ευχαριστώ πολύ.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Claude Monet (1840 – 1926), Twilight, Venice
* Για την ομιλία του Ανδρέα Πανταζόπουλου, δείτε εδώ: http://ekyklos.gr/sb/232-evropaiki-enopoiisi-kai-dimokratia.html
* Για την ομιλία της Λίνας Παπαδοπούλου, δείτε εδώ: http://ekyklos.gr/sb/235-omilia-linas-papadopoylou.html
* Για την ομιλία του Παναγιώτη Γκλαβίνη, δείτε εδώ: http://ekyklos.gr/sb/233-omilia-panagioti-glavini-stin-parousiasi-tou-vivliou-tou-ev-venizelou-sti-thessaloniki.html
* Για την ομιλία του Ευ. Βενιζέλου, δείτε εδώ: http://www.evenizelos.gr/373-sticky-top/5375-2016-06-17-11-17-36.html