Σε μια προηγούμενη δημοσίευσή μου ("Η Αριστερά, η Δεξιά και τα Ελληνικά κόμματα") είχα επισημάνει πόσο προβληματικοί είναι οι όροι «Αριστερά» και «Δεξιά», ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Αυτό που συμβαίνει σήμερα στον χώρο της Ελληνικής Σοσιαλιστικής Αριστεράς είναι ένα ακόμη παράδειγμα της σύγχυσης ιδεών και απόψεων που υπάρχει στην Ελλάδα.
Θα επιχειρήσω να ξεχωρίσω τις διάφορες τάσεις και απόψεις στο χώρο της Σοσιαλιστικής Αριστεράς. Στο χώρο αυτό συνοπτικά συμπεριλαμβάνω τη μη Κομμουνιστική Αριστερά, τους Σοσιαλδημοκράτες την Κεντροαριστερά, τους Μεταρρυθμιστές κτλ, δηλαδή ευθύς εξ’ αρχής εξαιρώ τα διάφορα Κομμουνιστικά ρεύματα όπως το ΚΚΕ την ΑΝΤΑΡΣΥΑ κτλ.
Δεν με ενδιαφέρει να αναλύσω ιστορικά την εξέλιξη του Σοσιαλιστικού ή του Σοσιαλδημοκρατικού κινήματος στην Ελλάδα αλλά να διερευνήσω στις σημερινές συνθήκες της Παγκοσμιοποίησης τι σημαίνει στην Ελλάδα να προσδιορίζεται κανείς ως Σοσιαλιστής ή Σοσιαλδημοκράτης.
Όλοι οι Σοσιαλδημοκράτες έχουν καταλάβει ότι υπάρχει περιθώριο για θετικές κοινωνικές αλλαγές σε χώρες που η οικονομία βασίζεται στην επιχειρηματικότητα.
Με την ανάλυση αυτή ελπίζω να βοηθήσω στην κατανόηση των διαφορετικών αντιλήψεων που κρύβονται πίσω από την έννοια Σοσιαλιστικής Αριστεράς στην Ελλάδα και ελπίζω να καταλάβουμε γιατί είναι τόσο δύσκολο να συνεννοηθούν οι αυτοαποκαλούμενοι Σοσιαλιστές στο χώρο της ευρύτερης Κεντροαριστεράς.
Πριν προχωρήσω στην επισήμανση των διαφορών μεταξύ των Σοσιαλιστικών ρευμάτων ας επισημάνω ότι όλα τα Σοσιαλιστικά ρεύματα είναι υπέρ ενός ισχυρού διανεμητικού κράτους και της παροχής βασικών κοινωνικών υπηρεσιών παιδείας , υγείας, συντάξεων, επιδομάτων ανεργίας κτλ σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και γενικά υποστηρίζουν την κατώτερη και τη μεσαία τάξη.
Θα ξεκινήσω ευθύς χωρίζοντας την Ελληνική Σοσιαλιστική Αριστερά σε τρία κύρια ρεύματα ως εξής :
- Το πολιτικό ρεύμα της «Κλασσικής Σοσιαλιστικής τάσης» στο οποίο οι Σοσιαλιστές της διαφωνούν με τους Κομμουνιστές κυρίως με το θέμα της δημοκρατίας και του ολοκληρωτικού ελέγχου της οικονομίας
- Το πολιτικό ρεύμα της «Δημοκρατικής Σοσιαλιστικής τάσης» που διαφωνούν με την πρώτη τάση κυρίως στο ότι ενδιαφέρονται να λειτουργήσει η οικονομία με προγραμματισμό αλλά με την αγορά να έχει μεγαλύτερο ρόλο από αυτόν του κρατικού τομέα.
- Και τέλος το ρεύμα της «Φιλελεύθερης Σοσιαλιστικής τάσης» όπου διαφοροποιείται από την δεύτερη από το ότι έχει αποδεχτεί ότι η αγορά όχι μόνον πρέπει να είναι ο κύριος μοχλός λειτουργίας της οικονομίας αλλά πρέπει η επιχειρηματικότητα και οι επενδύσεις να υποστηρίζονται όπως προτείνουν και τα κλασσικά φιλελεύθερα κόμματα.
Υπάρχουν βέβαια και όλο το φάσμα και οι διάφορες αποχρώσεις πέριξ και μεταξύ των τριών αυτών ρευμάτων που στην Ελληνική πολιτική σκηνή δημιουργούν ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση.
Για να κατανοήσουμε ακόμη καλύτερα τα ρεύματα αυτά ας φέρω κάποια παραδείγματα ηγετών από την πρόσφατη διεθνή πολιτική ιστορία που θα μπορούσαμε να τους εντάξουμε στα τρία αυτά ρεύματα. Ο Γκορμπατσώφ (ο τελευταίος Μεταρρυθμιστής Γραμματέας του ΚΚΣΕ) ανήκε κλασσικά στο πρώτο ρεύμα και πίστευε ακράδαντα ότι εισάγοντας διαφάνεια (Γκλάσνοστ) και αποτελεσματικότητα με τον εκσυγχρονισμό του καταρρέοντος Σοβιετικού κράτους (Περεστρόϊκα) και επιτρέποντας νησίδες φιλελευθερισμού θα μπορούσε να κάνει μια Σοσιαλιστική προοδευτική κοινωνία ευημερίας και ασφάλειας και να κερδίσει τον ανταγωνισμό με τον «Καπιταλισμό». Όπως ξέρουμε το ευγενές και μεγαλεπήβολο αυτό σχέδιο από μια μεγάλη ιστορική προσωπικότητα απέτυχε παταγωδώς και απέδειξε πειραματικά ότι το αδύνατο σημείο των κεντρικά σχεδιασμένων οικονομιών δεν ήταν η διαφάνεια, η αποτελεσματικότητα, η εντιμότητα, ή ακόμη και η δημοκρατία αλλά κάτι βαθύτερο που σχετίζεται με την φύση του ανθρώπου και την οργάνωσης και λειτουργία της οικονομίας. Η ΕΣΣΔ διαλύθηκε και η οικονομία της Ρωσία πέρασε στα χέρια μιας ομάδας «ολιγαρχών» και ακόμη προσπαθεί να βρει τον δρόμο της προς ένα αυθεντικό φιλελεύθερο δημοκρατικό σύστημα.
Σε αντίθεση με αυτό ας παρατηρήσουμε ότι η δεύτερη μεγάλη κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία του πλανήτη η Κίνα υπό την ηγεσία μιας επίσης μεγάλης προσωπικότητας (Τεγκ Σιάο Πινγκ) έκανε τη δική της επιλογή και απελευθέρωσε την οικονομία (οικονομικός φιλελευθερισμός) και χωρίς καν δημοκρατία είχε μια τεράστια επιτυχία που ξεπέρασε και τα πιο τολμηρά όνειρα των υποστηρικτών του σχεδίου αυτού. Σήμερα θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την Κίνα σαν ένα Ολιγαρχικό Σοσιαλιστικό σύστημα με φιλελεύθερη όμως οικονομία !
Μια ευδιάκριτη διεθνής προσωπικότητα της δεύτερης τάσης ήταν ο Γάλλος πρόεδρος Μιτεράν. Ο Μιτεράν υιοθέτησε αρχικά ένα μοντέλο κεντρικού σχεδιασμού για την Γαλλία, που είχε έναν μεγάλο και αποτελεσματικό ιδιωτικό τομέα, αλλά βλέποντας τα σημάδια της οικονομικής αποτυχίας το εγκατέλειψε σύντομα για ένα μετριοπαθέστερο πρόγραμμα χωρίς όμως μεγάλη επιτυχία. Η Μιτερανική παράδοση πιστεύω ότι ταλαιπωρεί ακόμη την Γαλλία όπου διαδοχικοί Σοσιαλιστές πρόεδροι αδυνατούν να βγάλουν την Γαλλία σε εμφανή αναπτυξιακή τροχιά όπως π.χ. αυτήν της Γερμανίας!
Τέλος στην τρίτη τάση μπορούμε να εντάξουμε τον Άγγλο πρωθυπουργό Μπλερ και τον Γερμανό Καγκελάριο Σραίντερ οι οποίοι τόλμησαν στις χώρες τους να κρατήσουν τους βασικούς πυρήνες της σοσιαλιστικής κοινωνικής πολιτικής, εισάγοντας ταυτόχρονα μεγάλη δόση οικονομικού φιλελευθερισμού και να τις βάλουν σε αναπτυξιακή τροχιά η οποία έχει διατηρηθεί μέχρι σήμερα καθώς οι μετριοπαθείς συντηρητικοί διάδοχοί τους κράτησαν μεγάλο μέρος της κοινωνικής πολιτικής με ακόμη μεγαλύτερη δόση οικονομικού φιλελευθερισμού!
Όλοι πια οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές και Σοσιαλδημοκράτες έχουν καταλάβει ότι υπάρχει τεράστιο περιθώριο για μεγάλες θετικές κοινωνικές αλλαγές σε χώρες με συστήματα που η οικονομία τους βασίζεται στην ιδιωτική επιχειρηματικότητα και καινοτομία.
Μετά από αυτή την αποσαφήνιση των ιδεών ας δούμε τι συμβαίνει στα διάφορα τμήματα της «ημιμαθούς» καθ’ ημάς Σοσιαλιστικής Αριστεράς.
Η προσπάθεια κύκλων εξωτερικού και εσωτερικού να μετατρέψουν τον ΣΥΡΙΖΑ σε ένα Ευρωπαϊκό Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα είναι καταδικασμένη σε αποτυχία.
Ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ κατά τη γνώμη μου μπορεί άνετα να καταταγεί στην πρώτη τάση. Η ηγεσία της παρασυρμένη από επιπόλαια μελέτη των κλασσικών του Μαρξισμού, εκμεταλλεύτηκε τη δυσαρέσκεια των Ελλήνων από την οικονομική κατάρρευση της «μνημονιακής» περιόδου και τη θετική εικόνα της «Αριστεράς» στον Ελληνικό λαό και βιάστηκε να πάρει την εξουσία. Η αφελής και ιδεοληπτική προσπάθεια εφαρμογής ενός σχεδίου κεντρικού «Σοσιαλιστικού» σχεδιασμού με παράλληλη ύπαρξη ιδιωτικού τομέα αλλά με ασφυκτικό κρατικό έλεγχο, ήδη αποτυγχάνει παταγωδώς. Η προσπάθεια κύκλων του εξωτερικού και του εσωτερικού να μετατρέψουν τον ΣΥΡΙΖΑ σε ένα Ευρωπαϊκό Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα είναι καταδικασμένη σε αποτυχία γιατί τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ούτε καταλαβαίνουν ούτε μπορούν να ακολουθήσουν αυτή την πορεία.
Οι διάφορες ομάδες που σήμερα συμμετέχουν στη Δημοκρατική Συμπαράταξη ή προέρχονται από το ΠΑΣΟΚ ή την ΔΗΜΑΡ προσπαθούν να βρουν ένα κοινό βηματισμό ένα κοινό ενοποιητικό όραμα καθώς όχι μόνον είναι προσκολλημένοι στη δεύτερη κυρίως τάση αλλά δεν παύουν να αισθάνονται ένα είδος κόμπλεξ για τους υποστηρικτές της πρώτης τάσης. Έτσι απλά προσπαθούν να ωθήσουν τον ΣΥΡΙΖΑ προς την κλασσική «κομμουνιστική» τάση από την οποία προέρχεται, για να μείνουν κυρίαρχοι στο λαϊκό ρεύμα που ακολουθεί είτε την «αγνή» παραδοσιακή Αριστερά είτε τα παραμύθια των λαϊκιστών της όπως τον παλιό καλό καιρό του ιστορικού ΠΑΣΟΚ.
Προσωπικά δεν πιστεύω ότι ένα νέο «τίμιο» και ευγενές Αριστερό ρεύμα έστω και της δεύτερης τάσης εφαρμόζοντας σήμερα ένα οποιοδήποτε μοντέλο κεντρικού σχεδιασμού με ασφυκτικό έλεγχο στον ιδιωτικό τομέα έχει δυνατότητες οικονομικής επιτυχίας ή έστω θα μπορούσε να πετύχει περιορισμένα θετικά οικονομικά αποτελέσματα. Είναι αδύνατο να πετύχει κάτι μόνη της η Ελληνική Αριστερά, εκεί που απέτυχαν όλες οι προσπάθειες από μεγάλους ηγέτες της Αριστεράς σε όλη την Ευρώπη. Άρα είτε συμφωνήσουν είτε διαφωνήσουν μεταξύ τους ούτε τον ΣΥΡΙΖΑ μπορούν να εκτοπίσουν, αλλά όπως είναι δέσμιοι των «Σοσιαλιστικών» εμμονών τους και να ενωθούν μαζί του θα αποτύχουν όπως αποτυγχάνει μόνος του και ο ΣΥΡΙΖΑ.
Να αντιληφθούν ότι οι αντιλήψεις που σχετίζονται με μια παρωχημένη Ευρωπαϊκής Σοσιαλιστική τάση πρέπει να «φιλελευθεροποιηθούν».
Με ενδιαφέρον παρατηρώ τον τελευταίο καιρό μια προσπάθεια ορισμένων κύκλων στο εσωτερικό να προωθήσουν κάποιους από την ομάδα των εκσυγχρονιστών του ΠΑΣΟΚ ώστε να ηγηθούν της Ελληνικής Σοσιαλδημοκρατίας. Πιστεύω ότι κάτι τέτοιο για να έχει πιθανότητες επιτυχίας θα πρέπει η ομάδα αυτή ή έστω ο επιλεγμένος επικεφαλής να αντιληφθούν ότι οι αντιλήψεις τους που σχετίζονται με μια παρωχημένη Ευρωπαϊκής Σοσιαλιστική τάση πρέπει να «φιλελευθεροποιηθούν» ώστε να είναι συμβατές με την σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης.
Η τρίτη τάση που την ονόμασα «φιλελεύθερη Σοσιαλιστική τάση» έχει πολύ περιορισμένη επιρροή στην Ελληνική Σοσιαλιστική Αριστερά. Αποτελείται από μικρούς πυρήνες κυρίως από προβληματισμένους παλαιούς αριστερούς και κεντροαριστερούς που βρίσκονται διεσπαρμένοι στο χώρο της ΔΗΜΑΡ του ΠΑΣΟΚ αλλά και στο ΠΟΤΑΜΙ με περιορισμένη απήχηση στη νεολαία που η φυσική της τάση για αμφισβήτηση και επανάσταση την ωθεί προς είτε προς τις άλλες δυο τάσεις είτε ακόμα πιο αριστερά.
Όλοι αυτοί αντιλαμβάνονται ότι χωρίς οικονομικό φιλελευθερισμό που σημαίνει υποστήριξη της επιχειρηματικότητας, της καινοτομίας και των επενδύσεων δεν υπάρχει δυνατότητα οικονομικής ανάπτυξης και δημιουργίας πλούτου όπως είχα την ευκαιρία να αναπτύξω σε προηγούμενο άρθρο μου στον ekyklos.gr (Οικονομικός Φιλελευθερισμός- Το Ελληνικό πρόβλημα)
Οι πραγματιστές Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές δεν διστάζουν να συγκρουστούν με ιδεοληψίες και λαϊκισμούς των αντιπάλων Σοσιαλιστικών ρευμάτων.
Όλα τα Σοσιαλιστικά και Σοσιαλδημοκρατικά κόμματα του Ευρωπαϊκού Βορά όταν κυβερνούν ακολουθούν αυτό το πετυχημένο μονοπάτι οικονομικής διακυβέρνησης και έχουν χάρις σε αυτό φτιάξει ένα ζηλευτό κοινωνικό κράτος παράδειγμα για όλες τις χώρες του πλανήτη. Είναι οι πραγματιστές Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές που δεν διστάζουν να συγκρουστούν με τις ιδεοληψίες και τους λαϊκισμούς των αντιπάλων Σοσιαλιστικών ρευμάτων, προκειμένου να εξυπηρετήσουν την πατρίδα τους και τα δικαιώματα των κατώτερων τάξεων και των αποκλεισμένων.
Πιστεύω λοιπόν ότι έφτασε και στην Ελλάδα η ώρα η Ελληνική Σοσιαλδημοκρατία να αφήσει τις λεκτικές υπερβολές περί Νεοφιλελευθερισμού της ΝΔ και να ακολουθήσει χωρίς φόβο αλλά με πάθος αυτόν τον τρίτο Σοσιαλιστικό δρόμο πριν το δίπολο μιας Φιλελεύθερης ΝΔ και ενός Ιδεοληπτικού ΣΥΡΙΖΑ την εκτοπίσει από το προσκήνιο της πολιτικής ζωής για δεκαετίες. Αυτή η νέα πατριωτική σύγχρονη άρα και προοδευτική Αριστερά, θα πρέπει να υιοθετήσει το νέο consensus για τις σχέσεις αγοράς και κράτους που έχει γίνει σήμερα αποδεκτό από το σύνολο σχεδόν των δυτικών δημοκρατιών και όχι μόνον.
Για αυτούς τους πραγματιστές Σοσιαλιστές ο ρόλος του κράτους πρέπει να είναι τριπλός:
- Επίτευξη εσωτερικής ασφάλειας και αποτροπή εξωτερικών απειλών
- Παροχή θεσμικού πλαισίου και απαραίτητων υποδομών για την οικονομική ανάπτυξη, και
- Δημιουργία δικτύου ασφαλείας και προστασίας για τους πραγματικά αδύναμους να ανταποκριθούν στις συνθήκες της ελεύθερης αγοράς.
Ήλθε η ώρα η Σοσιαλδημοκρατία απαλλαγμένη από ιδεοληπτικές μετριότητες και λαϊκιστές να χαράξει ένα καινούργιο δρόμο.
Το νέο αυτό όμως consensus δεν είναι ούτε νεοφιλελεύθερο, ούτε σοσιαλιστικό. Είναι απλά πραγματιστικό!
Ήλθε η ώρα και η μη ιδεοληπτική Πατριωτική Αριστερά στην Ελλάδα να κάνει τη δική της υπέρβαση ενάντια στον κρατισμό και την δίωξη της αριστείας. Ήλθε η ώρα η Σοσιαλδημοκρατία απαλλαγμένη από τις ιδεοληπτικές μετριότητες και τους λαϊκιστές που κυβερνούν ή ελέγχουν τον χώρο της να χαράξει ένα καινούργιο ανθρώπινο δρόμο αξιοποιώντας θετικά το ρεύμα της παγκοσμιοποίησης.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Νίκος Εγγονόπουλος (1907 - 1985), Δύο φιλόσοφοι κι ένας στρατιωτικός ήρωας