Συζητώντας πριν από μερικούς μήνες με ένα πρόσφυγα από τις περιοχές ελέγχου του Ισλαμικού κράτους στη Συρία, με σκοπό να κατανοήσω βαθύτερα την ιδεολογία της συγκεκριμένης τρομοκρατικής οργάνωσης, άκουσα την πιο πετυχημένη περιγραφή μέσα σε μόνο λίγες λέξεις: «Η σημαία τους είναι μαυρόασπρη. Το ίδιο ήθελαν να είναι και η ζωή μας».

Η διεθνής πολιτική εξελίσσεται μέσα από ένα αμάλγαμα θεωρήσεων με εξαιρετικά αυστηρό τελολογικό πλαίσιο αλλά και πρακτικές αναφορές, κυρίως όπως αυτές κάνουν την εμφάνιση τους μέσω από την αρχής της διαψευσιμότητας του Karl Popper. Ταυτοχρόνως όμως, η διεθνής πολιτική εμπλουτίζεται και ανανεώνεται διαρκώς μέσα από οξύμωρα σχήματα και αναπάντεχες εξελίξεις, όπως έχει περιγράψει με εξαιρετικό τρόπο ο Nassim Nicholas Taleb στη θεωρία του περί τον «Μαύρο Κύκνο».

Tο Ισλαμικό Κράτος είναι η πλέον επικίνδυνη μορφή τζιχαντιστικής τρομοκρατίας.

Ένα τέτοιο φαινόμενο έχουμε και στην περίπτωση του Ισλαμικού Κράτους. Η εν λόγω τρομοκρατική οργάνωση μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα πέτυχε όχι μόνο να αλλοιώσει την αποτύπωση της ενδοκρατικής κυριαρχίας σε Συρία και Ιράκ, αλλά και να αποτελέσει από μόνη της την 3^η γενιά της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, συνδέοντας την παρουσία της και τα ειδεχθή της έργα με αυτά – ανάλογης ποιότητας αλλά και πρακτικής – των Al Qaeda (2^η γενιά) και Αδελφών Μουσουλμάνων (1^ης γενιά).

Γιατί το Ισλαμικό Κράτος είναι η πλέον επικίνδυνη μορφή τζιχαντιστικής τρομοκρατίας που έχει γνωρίσει μέχρι σήμερα ο πλανήτης; Επίσης, γιατί το Ισλαμικό Κράτος αποτελεί ένα φαινόμενο «Μαύρου Κύκνου»;

Η Αραβική Άνοιξη αποτελεί ένα κατακλυσμιαίο πολιτικό γεγονός που διαπερνά με ένταση το σύνολο των Αραβικών κρατών της Μέσης Ανατολής και της Β. Αφρικής. Σε αντίθεση με τις διάφορες προσεγγίσεις των θιασωτών των «σεναρίων συνομωσίας» η Αραβική Άνοιξη δεν είχε όμοια χαρακτηριστικά ανάπτυξης, ούτε κοινές ιδεολογικές αναφορές από τη μια άκρη του αραβικού κόσμου στην άλλη. Ακόμα και τα αποτελέσματα της κινούνται σε μια ευρεία κλίμακα αυξομειούμενων εντάσεων και ποιοτικά ετερόκλητων δεδομένων. Εκτός μιας κοινής συνισταμένης που αργά και σταδιακά γίνεται ορατή στα μάτια των ερευνητών που ασχολούνται με την περιοχή και τις ειδικές πολιτικό-κοινωνικές συνθήκες εκεί. Η Αραβική Άνοιξη έφερε το τέλος πολλών δεκαετιών προσπαθειών εμπέδωσης και ενίσχυσης του Παναραβισμού, κυρίως μέσω των μπααθικών καθεστώτων του τριτοκοσμικού επαναστατικού και ταυτόχρονα συντηρητικού σοσιαλισμού, και την ανάδειξη ή την επιστροφή της περιοχής στον πολυεπίπεδα γοητευτικό αλλά και συνάμα απόλυτα ρευστό πόλο του Πανισλαμισμού. Σε αντίθεση λοιπόν με πολλούς αναλυτές που υποστηρίζουν ότι το Ισλαμικό Κράτος είναι προϊόν της κατάρρευσης του Μπααθικού καθεστώτος του Ιράκ, υποστηρίζω ότι η 3^η γενιά τζιχαντισμού είναι απότοκο της ολοκλήρωσης του πολιτικού κύκλου του Παναραβισμού, που ξεκίνησε εν τω μέσω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ως απάντηση των Αράβων απέναντι στο κίνημα των Νεότουρκων.

Το Ισλαμικό κράτος πέτυχε να εξελίξει το τζιχαντιστικό ριζοσπαστισμό μέσω της προσθήκης του τακφιρισμού, της στοχοποίησης δηλαδή όλων όσων δεν ακολουθούν το δογματικά ανελαστικό εφαρμοστικό πλαίσιο ανεξαρτήτου θρησκεύματος, κοινωνικής προέλευσης ή ιδεολογίας. Ποια ήταν τα σημαντικότερα αποτελέσματα αυτής της επιτυχίας για το ίδιο το Ισλαμικό Κράτος;

• Να διευρύνει το θρησκευτικό-πολιτικό του ακροατήριο με πληθυσμιακές ομάδες που αναζητούν τις «μεγάλες απαντήσεις» απέναντι στα κομβικά ερωτήματα που θέτουν οι ίδιοι για τη ζωή τους μέσα από απλουστευτικά και συνάμα απόλυτα ερωτήματα, που αναδεικνύουν το μανιχαϊσμό ως τη μοναδικά αποδεκτή κοινωνικοπολιτική μονάδα μέτρησης που μπορεί να αντέξει στις διαρκείς πολυεπίπεδες ανισοκατανομές της σημερινής εποχής.
• Να εξυφάνει το αφήγημα της ιδεολογικής του βάσης πάνω σε μια νέα βάση εμπράγματης πολιτικής εφαρμογής που από τη μια αναδείκνυε τη χρήση ακραίας βίας ως το μοναδικό πολιτικό εργαλείο πραγμάτωσης ενός χομπεσιανού κρατικού μορφώματος, ενώ από την άλλη κατανοούσε την ανάγκη εκσυγχρονισμού των μέσων προπαγάνδας και στρατολόγησης νέων μελών μέσα από συμβατικές ή μη διαδικασίες στον πυρήνα των δυτικών κοινωνιών.
• Να δημιουργήσει ένα παγκόσμιο δίκτυο τακφιριστικής τρομοκρατίας που όχι μόνο παρήγαγε «επίσημες διπλωματικές σχέσεις» με άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις ανά τον κόσμο, π.χ. με τη Boko Haram και την Al Shabab στην Αφρικανική Ήπειρο, αλλά και να προσπεράσει τις τζιχαντιστικές οργανώσεις δεύτερης γενιάς δημιουργώντας ακόμα και σχέσεις ανοικτής αντιπαράθεσης, π.χ. με την Al Qaeda στη Συρία.
• Να αποκτήσει διοικητική υπόσταση, καθορισμένη έκταση, πρωτεύουσα, μηχανισμούς παραγωγής γραφειοκρατίας που δεν επικεντρωνόταν μόνο την άσκηση βίας αλλά και στην παραγωγή ευρείας επιμελητείας, στη διατήρηση των μηχανισμών προπαγάνδας κ.α. 

Το Ισλαμικό κράτος πέτυχε για μικρό μεν αλλά συγκεκριμένο χρονικό διάστημα με μεγάλη επιτυχία να οικοδομήσει πρωτογενείς υποδομές ανάδειξης ενός παγκόσμιου χαλιφάτου για πρώτη φορά μετά την κατάρρευση των οθωμανικών φιλοδοξιών, όπως αυτές έσβησαν κάτω από τα τείχη της Βιέννης το 1529. Ασφαλώς η αντιστοίχιση μεταξύ της αχανούς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με το κρατίδιο παρία των τακφιριστών μπορεί εύλογα να ξενίσει αρκετούς. Η αντιστοίχιση αυτή όμως ως σκοπό δεν έχει τη σύγκριση ή πολύ περισσότερο την ταύτιση, αλλά να αναδείξει την κατεύθυνση που το Ισλαμικό Κράτος επεδίωξε να προσδώσει στον εαυτό του και στις πολιτικές του φιλοδοξίες. Η τρίτη γενιά τζιχαντιστών δεν είχε ως στόχο απλώς να διασπείρει τον τρόμο και το θάνατο, αλλά να συστηματοποιήσει τις εν λόγω διαδικασίες, αποδίδοντας σε αυτές μια μορφή κανονιστικής πρακτικής. Κι αυτό, δυστυχώς, το επέτυχε.

Η εδαφική συρρίκνωση του Ισλαμικού Κράτους σήμερα δεν είναι κάτι το μη αναμενόμενο. Οι τρομοκράτες επέτυχαν να τοποθετήσουν απέναντι τους σχεδόν το σύνολο του πλανήτη. Αυτό όμως που διαφεύγει σε αρκετούς αναλυτές είναι ότι η συγκεκριμένη εξέλιξη δεν έγινε τυχαία ή από λάθος πολιτικών υπολογισμών. Ο τακφιρισμός είναι μια ιδεολογία στον πυρήνα του τζιχανιστικού Ισλάμ που τοποθετεί τους πάντες απέναντι του, Μουσουλμάνους ή μη που δεν ακολουθούν τη δική τους ολιστική ρεβιζιονιστική προσέγγιση. Μέσω της ήττας του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και στη Συρία πραγματώνεται η ιδεολογική στόχευση σε πολιτική πραγματικότητα και πλέον ο τακφιρισμός αποκτά ιστορικά δεδομένα μιας κατάρρευσης σε στρατιωτικό επίπεδο που όμως δεν θα οδηγήσει, όπως όλα δείχνουν στην εξαφάνιση του. Το αντίθετο.

Η τέταρτη γενιά τζιχαντιστών έχουν ήδη στο εφηβικό τους δωμάτιο της αφίσες του Ισλαμικού Κράτος .

Ο «μαύρος κύκνος» του τακφιρισμού αφορά κυρίως το σημείο μετεξέλιξης του Ισλαμικού Κράτους από μια οργάνωση τρομοκρατών σε βάση ζύμωσης και προετοιμασίας της επόμενης γενιάς, της 4^ης, τζιχαντιστών. Τα τυφλά χτυπήματα «μοναχικών λύκων» στο εσωτερικό του δυτικού κόσμου, η σταδιακή μεταφορά του κέντρου βάρους των επιχειρήσεων των τακφιριστών από τη Συρία στη Λιβύη, η διατήρηση της προπαγανδιστικής διαδικασίας των μηχανισμών επηρεασμού της κοινής γνώμης από το Ισλαμικό Κράτος που έχει επικεντρωθεί κυρίως στο να ηρωοποιήσει τους τακφιριστές που απομένουν πλέον αποκλεισμένοι στη Ράκκα για να δημιουργήσει «πρότυπα μαρτύρων» για τους έφηβους μουσουλμάνους που στην παρούσα φάση απλώς παρακολουθούν τις εξελίξεις μέσα από τις οθόνες των υπολογιστών τους ή των έξυπνων κινητών τους, είναι ενδείξεις της συστηματικής προσπάθειας του Ισλαμικού Κράτους να προετοιμάσει το τζιχαντιστικό ακροατήριο για την επόμενη ημέρα του τρόμου. Είναι η πρώτη φορά ίσως από τις αρχές του 20^ου αιώνα και την εμφάνιση των Αδελφών Μουσουλμάνων που το τζιχαντιστικό Ισλάμ παραδέχεται δημοσίως ότι το διαπερνά η αίσθηση της συνέχειας και διαθέτει την ενάργεια της πραγμάτωσης της επόμενης ημέρας. Κι αυτό είναι ίσως το πλέον ανησυχητικό δεδομένο για την ασφάλεια του πλανήτη γενικότερα και του δυτικού κόσμου ειδικότερα.

Αν κάτι χαρακτήριζε και χαρακτηρίζει το δυτικό κόσμο απέναντι στο φαινόμενο του Τζιχαντισμού είναι η αδυναμία του πρώτου να κατανοήσει το δεύτερο σε βάθος και να «διαβάσει» τις κινήσεις του. Αυτό φαίνεται και σήμερα. Η ήττα του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και η επικείμενη κατάρρευση του στη Συρία έχει δώσει τη ψευδαίσθηση ότι ο δυτικός κόσμος ξεπέρασε κι αυτό το πρόβλημα, με πολλές απώλειες και μεγάλες δόσεις τρόμου και φρίκης που όμως σταδιακά φθίνουν. Εν τω μεταξύ, δίχως να το κατανοούμε έχουμε πλέον εθιστεί στη διαρκή φθορά που οι τζιχαντιστές παράγουν στο εσωτερικό των δυτικών κρατών, π.χ. το τρομοκρατικό χτύπημα στη La Rambla της Βαρκελώνης δεν κινητοποίησε τα αντανακλαστικά της παγκόσμιας κοινής γνώμης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με την ίδια ένταση που είδαμε στα τρομοκρατικά χτυπήματα των Βρυξελλών ή του Παρισίου για παράδειγμα πριν από δυο χρόνια, ενώ τα χτυπήματα στο Λονδίνο κυρίως με επιθέσεις με οξύ είναι πλέον σχεδόν καθημερινό φαινόμενο.

Η τέταρτη γενιά τζιχαντιστών έχουν ήδη στο εφηβικό τους δωμάτιο της αφίσες του Ισλαμικού Κράτος από τη Ράκκα ή τη Μοσούλη, παρακολουθούν τις ευρωπαϊκές εξελίξεις με την άνοδο της ακροδεξιάς και την ενίσχυση της ξενοφοβίας και συνεχίζουν να έρχονται σε επαφή με τα κηρύγματα μίσους και ενίσχυσης του ισλαμικού ριζοσπαστισμού που διαπερνούν την ευρωπαϊκή ήπειρο απ΄άκρη σ’ άκρη της στο εσωτερικό παράνομων ή εσωστρεφών ισλαμικών ιεροδιδασκαλείων. Η αναγκαιότητα σχεδιασμού μιας έξυπνης στρατηγικής των δυτικών κρατών που θα συνδυάζει την ενίσχυση των δομών ασφάλειας απέναντι στους θύλακες ριζοσπαστισμού πέρα από την υφιστάμενη συμβατική προσέγγιση (π.χ. cyber-defense structure), στον αυστηρότερο έλεγχο των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών στην πηγή προέλευση τους αλλά και στον ποιοτικό ιδεολογικό ανταγωνισμό του ισλαμικού ζηλωτισμού με άλλες σχολές σκέψεις στον πυρήνα του Ισλάμ, π.χ. σουαριανισμός, σουφισμός είναι αναγκαία, δίχως ασφαλώς αυτού του είδους τα μέτρα να εκλαμβάνονται ως πανάκεια. Η τέταρτη γενιά τζιχαντιστικής τρομοκρατίας θα είναι πιο συστηματική και εξελιγμένη στη διασπορά του τρόμου από ότι έχουμε δει μέχρι σήμερα και είναι αναγκαίο ως δυτικός κόσμος να είμαστε προετοιμασμένοι πριν από αυτούς για την αντιμετώπιση αυτών.    

* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο είναι: Ishrath Humairah "Nameless and Faceless".