Το πολιτικό τοπίο στη Γερμανία βίωσε έναν τεκτονικό σεισμό χθες. Η μεγάλη πτώση των παραδοσιακών κομμάτων, το τέλος του μεγάλου συνασπισμού και η ραγδαία άνοδος του ακροδεξιού AfD δημιουργούν ένα εντελώς διαφορετικό πολιτικό τοπίο στη μεγαλύτερη χώρα της Ευρώπης.
Οι χθεσινές εκλογές απέδειξαν ότι η γνωστή ρήση του James Carville “it's the economy, stupid” δεν είναι το απόλυτο μάντρα στην πολιτική. H Γερμανία έχει το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας των τελευταίων 35 ετών (3,9%), ικανοποιητική ανάπτυξη της Οικονομίας (κοντά στο 2%), εξαιρετική δημοσιονομική κατάσταση, με το προϋπολογισμό να καταγράφει ισχυρά καθαρά πλεονάσματα δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ , ενώ οι πραγματικοί μισθοί των εργαζομένων αυξάνονται με ρυθμό άνω του 3% το 2017.
Άρα τι έφταιξε και τα παραδοσιακά κόμματα βυθίζονται; Προφανώς η προσφυγική και μεταναστευτική κρίση των τελευταίων τριών κυρίως ετών έχει παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στη δημιουργία κλίματος ανησυχίας και φόβου, όπως και τα τρομοκρατικά κτυπήματα και τα αυξανόμενα φαινόμενα βίας.
Το πολιτικό τοπίο στη Γερμανία βίωσε έναν τεκτονικό σεισμό.
Υπάρχει όμως και ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας που νιώθει ότι η χώρα χάνει τις “αξίες” της και πως η παγκοσμιοποίηση πλήττει τον πυρήνα της γερμανικής ταυτότητας. Αυτή η κρίση ταυτότητας ενισχύεται και από ένα ραγδαία αυξανόμενο πολιτισμικό χάσμα ανάμεσα στην παγκοσμιοποιημένη και μορφωμένη μεσαία τάξη και τη λιγότερο μορφωμένη και 'διεθνοφοβική' εργατική τάξη που βλέπει με τρόμο τη ραγδαία ρομποτοποίηση της παραγωγής. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το AfD που τάσσεται σκληρά κατά της μετανάστευσης και της παγκοσμιοποίησης πέτυχε τα μεγαλύτερα ποσοστά του στην εργατική τάξη και σε πολίτες με χαμηλή μόρφωση.
Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στα ανατολικά κρατίδια της Γερμανίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη Σαξωνία, όπου το AfD ήρθε πρώτο κόμμα με ποσοστό 27%, ξεπερνώντας σε πολλούς δήμους ακόμη και το 40%. Ένα πολιτικό φαινόμενο τέτοιου μεγέθους είναι εξαιρετικά δύσκολο να εκλείψει εύκολα και θεωρώ πολύ ρηχό ότι το επιχείρημα πως αν αντιμετωπισθεί το μεταναστευτικό και το προσφυγικό, το AfD θα χάσει την στήριξή του στην κοινωνία. Το κόμμα αυτό εκφράζει ευρύτερα κοινωνικά, ιστορικά και οικονομικά φαινόμενα της γερμανικής κοινωνίας, που δεν θα απαλειφθούν με την αντιμετώπιση μόνο μιας από τις αιτίες που προκάλεσαν τη γιγάντωσή του.
Εξαιρετικά δύσκολη η διακυβέρνηση
Η συγκρότηση κυβέρνησης συνασπισμού δεν θα είναι καθόλου εύκολη υπόθεση από εδώ και πέρα. Οι Σοσιαλδημοκράτες αποκρούουν μετά βδελυγμίας το ενδεχόμενο επανάληψης του μεγάλου συνασπισμού και απέρριψαν αυτό το ενδεχόμενο μέσα στα πρώτα λεπτά μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων και έτσι ο μόνος άλλος εναλλακτικός συνδυασμός είναι μια τρικομματική συνεργασία των Χριστιανοδημοκρατών, των Φιλελευθέρων και των Πρασίνων. Αυτή η εκδοχή, που αποκαλείται και 'Τζαμάικα' από τα χρώματα μαύρο, κίτρινο και πράσινο των κομμάτων που την συνθέτουν, δίνει άνετη πλειοψηφία περίπου σαράντα εδρών, αλλά είναι πολύ δύσκολο να συμφωνηθεί λόγω των μεγάλων πολιτικών διαφορών των τριών κομμάτων.
Η συγκρότηση κυβέρνησης συνασπισμού δεν θα είναι εύκολη υπόθεση.
Οι τρεις τομείς όπου τα κόμματα έχουν χαώδεις διαφορές είναι το προσφυγικό/μεταναστευτικό, η πολιτική για την ενέργεια και η κοινωνική πολιτική.
Οι διαπραγματεύσεις προβλέπεται να είναι εξαιρετικά δύσκολες και με αβέβαιο αποτέλεσμα, γι αυτό και η Άγγελα Μέρκελ έκανε χθες τη νύχτα έκκληση στους Σοσιαλδημοκράτες να το “ξανασκεφτούν”, ενώ ο ηγέτης των Φιλελευθέρων Κρίστιαν Λίντνερ κατηγόρησε τους Σοσιαλδημοκράτες ότι προσπαθούν να ξεφύγουν από τις ευθύνες τους και δεν μπορούν να 'εκβιάσουν' τη σύνθεση της επόμενης Κυβέρνησης.
Ορισμένοι αρθρογράφοι αναφέρουν ήδη ότι ακόμη και να υπάρξει τελικά η 'Τζαμάικα', ο βίος αυτής της ετερόκλητης πολιτικά συγκυβέρνησης θα είναι σύντομος και με ιδιαίτερες αναταράξεις.
Μειώνονται αισθητά οι ελπίδες για γενναίες μεταρρυθμίσεις στην Ευρωζώνη
Το χθεσινό εκλογικό αποτέλεσμα αποτελεί ακόμη ένα ισχυρό πλήγμα στα σχέδια για ενίσχυση και εμβάθυνση της Ευρωζώνης και για δομικές μεταρρυθμίσεις στην αρχιτεκτονική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το φιλελεύθερο FDP έχει ταχθεί ξεκάθαρα κατά προτάσεων που περιλαμβάνουν τη δημιουργία αυτόνομου προϋπολογισμού για την Ευρωζώνη, είναι κατά της ενίσχυσης της Τραπεζικής Ένωσης μέσω κοινών εγγυήσεων, ζητά την θεσμοθέτηση της δυνατότητας αποχώρησης κράτους-μέλους της Ευρωζώνης και τονίζει την ανάγκη πολύ πιο αυστηρής στάσης της Ευρωζώνης έναντι κρατών όπως η Ελλάδα και η Ιταλία.
Ήδη η πρώτη αντίδραση από το περιβάλλον του Γάλλου Προέδρου ήταν αρνητική και αναμένεται με ενδιαφέρον αν, μετά από αυτές τις εξελίξεις, θα δημοσιοποιήσει αύριο Τρίτη τις αναλυτικές προτάσεις του για την εμβάθυνση της Ευρωζώνης, όπως έχει ανακοινώσει.
Περίπλοκη η κατάσταση για την Ελλάδα
Όσον αφορά στο πως θα επηρεάσει την Ελλάδα η πιθανή συγκυβέρνηση 'Τζαμάικα' στη Γερμανία, είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλέψει κανείς ακριβώς τις επιπτώσεις. Το σίγουρο είναι ότι η συμμετοχή του 'de facto ευρωσκεπτικιστικού' FDP στην Κυβέρνηση θα προκαλέσει μια επιπλέον πίεση στην ελληνική Κυβέρνηση, ιδίως στο πεδίο της εφαρμογής του Μνημονίου. Στελέχη του FDP έχουν δηλώσει επανειλημμένα ότι η Ελλάδα ουσιαστικά δεν εφαρμόζει τις δεσμεύσεις της και κοροϊδεύει τους εταίρους και έχουν επαναφέρει το σχέδιο της 'προσωρινής' εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη.
Αμφίβολο αν θα υπάρξει νέα Κυβέρνηση στη Γερμανία πριν από το τέλος του έτους.
Είναι βέβαια προφανές ότι μια Κυβέρνηση υπό την ηγεσία της Άνγκελα Μέρκελ είναι σχεδόν απίθανο να επαναφέρει το ζήτημα του Grexit, όταν αυτό απορρίφθηκε από την ίδια τον Ιούλιο του 2015 και να προκαλέσει εκ του μη όντος μια μείζονα κρίση στην Ευρωζώνη, αλλά και μόνο η φιλολογία που θα αναπτυχθεί από τα στελέχη του FDP θα επιβαρύνει πολύ το κλίμα.
Δυσκολεύει επίσης το ζήτημα της ελάφρυνσης του χρέους, καθώς το FDP έχει δηλώσει ξεκάθαρα ότι μόνο με έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη θα μπορούσε να υπάρξει διαδικασία ελάφρυνσης του χρέους.
Η σχετικά θετική πλευρά της Τζαμάικα είναι ότι η συμμετοχή των Πρασίνων μπορεί να αποτελέσει το αντίβαρο στην εχθρική για την Ελλάδα στάση του FDP. Οι Πράσινοι έχουν κρατήσει μια εξαιρετικά θετική για την Ελλάδα στάση από το 2010 μέχρι και τώρα και αναμένεται να τη διατηρήσουν.
Και τώρα;
Από εδώ και πέρα προβλέπεται η έναρξη διερευνητικών επαφών ανάμεσα στα τρια κόμματα, ενώ δεν είναι απόλυτα σίγουρο ότι οι Βαυαροί Χριστιανοκοινωνιστές του CSU θα δεχθούν να εκπροσωπηθούν στις συζητήσεις από το αδερφό κόμμα του CDU ή θα απαιτήσουν αυτόνομη παρουσία.
Την κατάσταση περιπλέκει το γεγονός ότι η Κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών θα πρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί ως υπηρεσιακή, καθώς ο Μάρτιν Σούλτς δεν έδειξε πρόθεση άμεσης απόσυρσης των Σοσιαλδημοκρατών από την Κυβέρνηση. Με δεδομένο ότι οι διαπραγματεύσεις για την 'Τζαμάικα' θα διαρκέσουν πολλές εβδομάδες έως και μήνες, είναι αμφίβολο αν θα υπάρξει νέα Κυβέρνηση στη Γερμανία πριν από το τέλος του έτους.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Caspar David Friedrich (1774-1840) , Wanderer above the Sea of Fog