Ζούμε σε μια εποχή πολλαπλών και βαθιών κρίσεων. Κρίσεων οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, ανθρωπιστικών, πολιτισμικών, πνευματικών που μας καλούν να ξανασκεφτούμε τον πυρήνα των αρχών, αξιών και ταυτοτήτων μας και της ιστορικής διαδρομής μας που καθορίζει τα μονοπάτια του παρόντος και τους αβέβαιους ακόμα δρόμους του μέλλοντος. Απ’ άκρη σ’ άκρη στην Ευρώπη οι πολιτικές της λιτότητας, η συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας, η προσφυγική κρίση και η ανάδειξη ακραίων λαϊκιστικών κομμάτων ξυπνούν τα φαντάσματα του παρελθόντος του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και του ευρωσκεπτικισμού (που θέλει την περιχαράκωση στο κλειστό σύμπαν των εθνικών συνόρων) γεννώντας εύλογα ερωτήματα για την ικανότητα της Ευρώπης να διαχειριστεί και να υπερβεί τις κρίσεις της και για το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
Η ανασυγκρότηση της κεντροαριστεράς πρέπει να έχει ως πυξίδα την ιστορική κληρονομιά, την κυβερνητική εμπειρία και τη βαθιά διαχειριστική επίγνωση.
Στην Ελλάδα η μνημονιακή στροφή του ΣΥΡΙΖΑ αποκάλυψε τη βαθύτερη ανεπάρκεια ιδεών και λύσεων, το λαϊκισμό του και την αδυναμία του να αντιληφθεί με ρεαλιστικούς όρους τους οικονομικούς και γεωπολιτικούς συσχετισμούς δυνάμεων ως βάση σχεδιασμού μιας πολιτικής αλλαγής. Η προσπάθειά του να διαχειριστεί με επικοινωνιακούς και επιφανειακούς όρους τα δομικά προβλήματα της ανεργίας, της αλλαγής παραγωγικού μοντέλου, της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων και της ενίσχυσης της νεανικής και της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας καθώς και της αναδιάρθρωσης του δημόσιου τομέα σε συνδυασμό με την τραγική διαπραγμάτευση με μοναδικό σκοπό τον κυβερνητισμό και τη διατήρηση της πολιτικής ηγεμονίας με όρους μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων και αρχηγικών τάσεων σκορπούν την απογοήτευση σε ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας που είχε πιστέψει στην ανάγκη προοδευτικών μεταρρυθμίσεων και απεγκλωβισμού από τη λιτότητα και από τις παθογένειες του παρελθόντος.
Στο πλαίσιο αυτό η ανασυγκρότηση της κεντροαριστεράς καθίσταται επιτακτική ανάγκη για την πολιτική έκφραση των δημιουργικών και παραγωγικών δυνάμεων της ελληνικής κοινωνίας και για τη χάραξη ενός άλλου δρόμου παραγωγικής ανασυγκρότησης και διεξόδου από τις οικονομικές προκλήσεις των ημερών. Η ανασυγκρότηση αυτή της κεντροαριστεράς πρέπει να έχει ως αναγκαίο υπόστρωμα και πυξίδα την πλούσια ιστορική κληρονομιά, την κυβερνητική εμπειρία και τη βαθιά διαχειριστική επίγνωση αλλά και την ικανότητα συστράτευσης των ευρύτερων δυνατών κοινωνικών δυνάμεων γύρω από μια προοπτική κοινωνικής δικαιοσύνης και οικονομικού εκσυγχρονισμού ως θεμελιώδη παράμετρο επιβίωσης και ποιοτικής διαβίωσης. Έτσι, βασικός γνώμονας για την ανασυγκρότηση της κεντροαριστεράς οφείλει να είναι η επίγνωση των ιστορικών παθογενειών του ελληνικού μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που ανάγεται όχι μόνο στην κομματική εκποίηση του κρατικού μηχανισμού και στην κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα, αλλά και στην ανεπαρκή διαμόρφωση ενός πλαισίου υγιούς επιχειρηματικότητας που θα ξεκινά από τη σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, την αδυναμία εγγύησης ενός περιβάλλοντος σταθερότητας και μείωσης της γραφειοκρατίας για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων αλλά και στο ιδεολόγημα μιας μορφής ελληνοκεντρισμού και εσωστρέφειας ως μηχανισμού αμυντικής (και συχνά απολογητικής) αναπλήρωσης της αδυναμίας μιας ισότιμης συμμετοχής στον διεθνή καταμερισμό εργασίας και στην υλική και πνευματική παραγωγή.
Ο αγώνας αυτός είναι συνυφασμένος με τον αγώνα για την προστασία της δημοκρατίας.
Η υπέρβαση των ανωτέρω αδιεξόδων διέρχεται από την πρόταξη ενός αιτήματος πολιτικού εκσυγχρονισμού μέσω της προώθησης των αναγκαίων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με προοδευτικό πρόσημο, μέσα από τη μείωση της γραφειοκρατίας και των πελατειακών σχέσεων, μέσα από τη δημιουργία ενός κατάλληλου επενδυτικού περιβάλλοντος για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας αλλά και μέσα από τη δημιουργία των κατάλληλων θεσμών και εξορθολογισμού του πλαισίου λειτουργίας του πολιτικού και οικονομικού συστήματος, μέσα από την πρόταξη της καινοτομίας και την αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογικών και επιστημονικών επιτευγμάτων και μέσα από την ανάδειξη νέων μορφών επιχειρηματικότητας που θα αναδεικνύουν την τοπική παραγωγή και την παράδοση των τοπικών κοινωνιών.
Παράλληλα, πέρα από την εξωστρέφεια της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας ως βασικό στοιχείο και προϋπόθεση εισόδου σε ένα διαρκώς συνθετότερο μοντέλο πολλαπλών οικονομικών και εμπορικών σχέσεων στο οποίο βασίζεται η σύγχρονη ευρωπαϊκή και παγκόσμια κοινωνία και οικονομία χρειάζεται η κεντροαριστερά να αγωνιστεί για τη διαφύλαξη των κατακτήσεων του ιστορικού παρελθόντος της (για μια Ευρώπη με κοινωνικό πρόσημο), για την ενίσχυση της δημοκρατίας και της πολιτικής ελευθερίας και συμμετοχής των πολιτών και για τη μείωση των διαρκώς αυξανόμενων κοινωνικών ανισοτήτων στο παγκόσμιο περιβάλλον.
Ο αγώνας αυτός προϋποθέτει τον αγώνα για μια αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών σε ευρωπαϊκό πλαίσιο με την τελική υπερίσχυση των πολιτικά προοδευτικών δυνάμεων. Η ανασυγκρότηση της κεντροαριστεράς δε μπορεί παρά να είναι συνυφασμένη με τον αγώνα για την προστασία της δημοκρατίας και για την οικοδόμηση μιας ευρωπαϊκής δημόσιας σφαίρας και πολιτικής κοινότητας μέσω ενός εγχειρήματος εμβάθυνσης μια ευρωπαϊκής ομοσπονδιακής δομής (που θα διασφαλίζει την ενότητα αλλά και την αυτονομία και πολυμορφία των μερών, δηλαδή των εθνών κρατών) και μίας μορφής ευρωπαϊκού συνταγματισμού (ο Weiler σε συνέχεια της σκέψης του Habermas που έλεγε ότι μόνο η επιδίωξη στενών οικονομικών συμφερόντων δε διασφαλίζει την εμβάθυνση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος για το οποίο απαιτείται η καλλιέργεια μιας μορφής ήθους επεσήμαινε ότι ο ευρωπαϊκός συνταγματισμός ακριβώς ριζώνει και υποστασιοποιεί τις αξίες μιας κοινότητας ως στοιχείο διαμόρφωσης της συλλογικής της ταυτότητας- και αυτό περιλαμβάνει και την αφοσίωση στην προστασία της ανθρώπινης αξίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων).
Η ανοικοδόμηση της σοσιαλδημοκρατίας αποτελεί πρόκληση που απαιτεί τη συστράτευση των δυνάμεων του Προοδευτικού Κέντρου.
Η μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων προϋποθέτει την παροχή των κατάλληλων ασφαλιστικών δικλείδων και ευκαιριών για την καλύτερη εκπαίδευση και πρόσβαση στη γνώση και πληροφορία των ευρύτερων δυνατών κοινωνικών δυνάμεων, την ενίσχυση των μορφών πολιτικής συμμετοχής και ελέγχου του τρόπου λειτουργίας των πολιτικών θεσμών και παραγωγικών δομών και την οικοδόμηση μιας σύγχρονης μορφής κράτους πρόνοιας που θα είναι στηριγμένο στην πρόληψη και καλύτερη διαχείριση των παραγόμενων κινδύνων από την οικονομική δραστηριότητα.
Συμπερασματικά, η ανοικοδόμηση της σοσιαλδημοκρατίας στην Ελλάδα αποτελεί μια βαθιά ιστορική αναγκαιότητα και πρόκληση που απαιτεί την ενεργή συστράτευση των ευρύτερων δυνατών δημιουργικών και παραγωγικών δυνάμεων του προοδευτικού κέντρου και μια βαθιά αποφασιστικότητα να προτείνουμε τις αναγκαίες τομές και ρήξεις με τις παθογένειες του παρελθόντος συνθέτοντας το αίτημα για διαφύλαξη των κατακτήσεων του παρελθόντος (κράτος πρόνοιας, εμβάθυνση της δημοκρατίας, προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προοδευτικές κοινωνικές αλλαγές) με μια εξωστρεφή οικονομία που θα θεμελιώνεται σε υγιείς παραγωγικές βάσεις.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Marc Chagall (1887 – 1985) The Fall of the Angels