Αποχαιρετώντας το 2015, πολλοί από εμάς θα θέλαμε να το ξεχάσουμε. Καθώς ήταν ο χρόνος της μεγίστης αβεβαιότητας, ο χρόνος των capital controls, ο χρόνος που η οικονομική δραστηριότητα χτύπησε πάτο, μετά από 7 χρόνια κρίσης.
Οι προοπτικές για το 2016 εμφανίζονται παρόμοια σκοτεινές, καθώς η αβεβαιότητα είναι εδώ μαζί μας. Γιατί μπορεί μεν να έχουμε μια συμφωνία με τους εταίρους μας, που να μας εγγυάται μία σταθερότητα, ωστόσο υπάρχει μία βασική προϋπόθεση, που αυτήν την στιγμή δεν περιμένει κανείς να εκπληρωθεί εύκολα.
Και αυτή είναι η δυνατότητα της κυβέρνησης να τηρήσει τα συμφωνηθέντα.
Οι άνθρωποι είναι αισιόδοξα και προσαρμοστικά όντα. Έτσι οφείλουμε να περιγράψουμε ένα αισιόδοξο σενάριο για την οικονομική εξέλιξή μας τον επόμενο χρόνο, υπό προϋποθέσεις, καθώς η αισιοδοξία είναι, πέραν των άλλων, και ηθική υποχρέωση.
Η οικονομία μας είναι σοβαρά τραυματισμένη, αλλά υπάρχουν εφεδρείες που η κινητοποίηση τους θα πυροδοτούσε μία αναπτυξιακή ένεση.
Η οικονομία μας είναι σοβαρά τραυματισμένη, αλλά υπάρχουν ακόμα εφεδρείες που η κινητοποίηση τους θα μπορούσε να πυροδοτήσει μία αναπτυξιακή ένεση και να κάνει τα πολύ συμπιεσμένα ελατήρια της δημιουργικής δραστηριότητας να τιναχτούν προς τα πάνω, έντονα.
Κατ’ αρχήν, παρά τον αποδεκατισμό της ιδιωτικής οικονομίας, έχουμε ακόμα 25.000 εταιρείες που λειτούργησαν κερδοφόρα το 2014, όπως αποκάλυψε η ληστρική φορολόγηση τους με αναδρομική προκαταβολή φόρου 100% τον Νοέμβριο που μας πέρασε. Είναι ένας εντυπωσιακός αριθμός που καταδεικνύει ότι υπάρχουν ακούραστα μυρμήγκια, ακόμα, που μπορούν και συντηρούνται στην έρημο Σαχάρα, της παρατεταμένης κρίσης.
Επίσης μάθαμε, από πρόσφατη μελέτη της Τράπεζας Πειραιώς, ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν πλέον το 58% των καταθέσεων τους, που συνολικά έχουν υποχωρήσει στα 51 δις Ευρώ, σε λογαριασμούς του εξωτερικού, προκειμένου να εξυπηρετούν ομαλά τις χρηματοροές τους, χωρίς τον κίνδυνο αλλαγής του νομίσματος, ήδη από το 2014. Η δυνατότητα αυτή των ελληνικών επιχειρήσεων είναι νομιμότατη εφόσον η χώρα είναι μέλος της Ε.Ε. και εξηγεί την σχετικά μικρή επίδραση που είχαν τα capital control στην συνολική οικονομική δραστηριότητα. Έτσι σήμερα υπάρχουν 31 δις ευρώ στο εξωτερικό ελληνικών επιχειρήσεων, που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι θα ήταν εύκολο να επιστρέψουν εάν μπορούσε να λυθεί, οριστικά, το ζήτημα της εμπιστοσύνης.
Σε παρόμοιο επίπεδο, υπολογίζονται σε 20-25 δις ευρώ τα χρήματα που απέσυραν οι ιδιώτες από τις τράπεζες σε ρευστό και παραμένουν εκτός τραπεζικού συστήματος λόγω της συσσωρευμένης ανασφάλειας που προκαλεί η κυβερνητική πολιτική.
Αυτά αφορούν εν πολλοίς το ζήτημα της ρευστότητας. Υπάρχουν και άλλα όπλα στην ενδεχόμενη αναπτυξιακή φαρέτρα, πολύ πιο σημαντικά. Το κυριότερο θα μπορούσε να αποδειχθεί το ζήτημα της ενεργητικής διαχείρισης των «κόκκινων δανείων», κυρίως των επιχειρηματικών, όπου η πώληση του αργούντος ενεργητικού εκατοντάδων επιχειρήσεων «ζόμπι» και οι συνακόλουθες επενδύσεις για την κερδοφόρα αξιοποίηση τους από τους νέους ιδιοκτήτες θα μπορούσε να σημαίνει δεκάδες δις επενδύσεων, δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, μεγάλα συνακόλουθα έσοδα για το δημόσιο σε φόρους και εισφορές, ουσιαστική αναβίωση των τραπεζών, οι οποίες θα μπορούσαν πλέον να χορηγήσουν νέα πολυπόθητα δάνεια, ενεργοποιώντας έναν νέο, ενάρετο κύκλο. Αν κανείς σκεφθεί ότι τα κόκκινα δάνεια είναι, σε σύνολο, περίπου 80 -100 δις Ευρώ, ακόμα και μία «πώληση της πυρκαγιάς» στο 15% της ονομαστικής τους αξίας θα μπορούσε να δώσει πολλά δις επενδύσεων και συνολικής ρευστότητας. Δυστυχώς, λόγω των προβλέψεων του νέου νόμου, ο οποίος προβλέπει 12μηνες «προειδοποιήσεις», οι πιθανές θετικές συνέργειες της ρύθμισης των κόκκινων δανείων δεν αναμένεται να φανούν το 2016.
Όμως οι αγορές μπορούν και να προεξοφλούν...
Απαίτηση και προϋπόθεση είναι να λυθεί το ζήτημα της εμπιστοσύνης, να τεθεί τέρμα στην ανασφάλεια και την αβεβαιότητα που προκαλεί η κυβερνητική αφασία.
Οι ιδιωτικοποιήσεις είναι άλλο ένα ισχυρό βοήθημα που θα έχει η οικονομία μας, τώρα πια που τουλάχιστον εν μέρει έχουν αρθεί οι «ιδεολογικές» αντιρρήσεις της συγκυβέρνησης και φαίνεται ότι έχει αποφασιστεί η ταχεία προώθηση τους. Μερικά δις επενδύσεων ακόμη περιμένουμε από εκεί.
Πέρα από αυτά υπάρχουν και τα κλασικά βοηθήματα, το ΕΣΠΑ, αλλά και το νέο «πακέτο Γιούνγκερ». Υπάρχουν δυσκολίες, καθώς το νέο ΕΣΠΑ έχει διαφορετική αρχιτεκτονική από τα παλιά, προορίζεται για την καινοτομία, όπου δεν είμαστε ισχυροί, ενώ το πακέτο Γιούνγκερ έχει την πρόθεση να μοχλεύσει κυρίως ιδιωτικές επενδύσεις, οι οποίες χρειάζονται ειδικά (και ισχυρά) κίνητρα για να έλθουν σε μία χώρα με τόσο κακή πρόσφατη δημοσιότητα και ρίσκο. Αλλά μπορεί κανείς να φανταστεί την αξιοποίηση τους, έστω και με εμπόδια, έστω και για τμήμα τους. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει μερικά δις ακόμη.
Επιπλέον υπάρχουν χιλιάδες επενδυτικά σχέδια, μικρά ή μεγάλα, που έχουν σχεδιαστεί και μερικές φορές προαναγγελθεί, από επιχειρήσεις του εσωτερικού ή του εξωτερικού και βρίσκονται σήμερα καταχωνιασμένα εξαιτίας της κρίσης, του ρίσκου της χώρας, της αρνητικής φημολογίας για το νόμισμα, της γενικής ανασφάλειας της οικονομίας.
Κάποιοι λένε ότι η οικονομία χρειάζεται 70 -100 δις ευρώ νέων επενδύσεων την επόμενη 6ετία προκειμένου να επιστρέψει το ΑΕΠ στα μεγέθη του 2010 και να δημιουργηθεί ξανά ένας ενάρετος οικονομικός κύκλος που να εγγυηθεί την ανασυγκρότηση της Ελλάδας.
Μετρώντας πρόχειρα την «περιουσία» εργαλείων που διαθέτουμε βλέπουμε ότι αυτό είναι σε γενικές γραμμές εφικτό. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι όλα αυτά συγκροτούνται από δυνάμεις της ιδιωτικής οικονομίας από τον πλούτο δουλειάς, κεφαλαίων, ιδεών, ανθρώπων των επιχειρήσεων, στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό. Και ότι αυτοί μπορούν να κινητοποιηθούν μόνο με τα κατάλληλα κίνητρα, όχι με τιμωρίες ή ιδεοληψίες.
Χαιρετίζοντας την ανατολή του νέου χρόνου, αξίζει να θυμόμαστε ότι δεν είμαστε γυμνοί και ανήμποροι.
Γενική απαίτηση και προϋπόθεση για να κινητοποιηθούν όλα τα παραπάνω εργαλεία είναι να λυθεί οριστικά το ζήτημα της εμπιστοσύνης, να τεθεί τέρμα στην ανασφάλεια και την αβεβαιότητα που προκαλεί η κυβερνητική αφασία, τόσο στις σχέσεις μας με τους εταίρους μας, όσο και στην οικονομία γενικότερα.
Και πρέπει επίσης να μειωθούν οι φόροι, σε ανταγωνιστικά για το ρίσκο της χώρας επίπεδα.
Μακάρι βέβαια να ήταν όλα τόσο απλά, όσο ακούγονται. Αλλά χαιρετίζοντας την ανατολή του νέου χρόνου, αξίζει να θυμόμαστε ότι δεν είμαστε γυμνοί και ανήμποροι.
Θα μπορούσαμε να δούμε ένα θετικό σενάριο για τη χώρα, αν θέλαμε.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο είναι: Edouard Manet (1832-1883), Interior at Arcachon