Μια ιδιαίτερη κατηγορία Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό είναι αυτοί που διαπρέπουν. Όχι δεν διαπρέπουν όλοι/ες που εργάζονται επιστημονικά έξω, είτε σε εταιρίες είτε σε πανεπιστήμια. Οι περισσότεροι εργάζονται ικανοποιητικά, με καλές απολαβές, με καλλίτερες συνθήκες από αυτές της Ελλάδας. Και γι’ αυτό φεύγουν και άλλοι κάθε χρόνο. Από αυτούς όμως, είτε παλαιότερους «μετανάστες» είτε πρόσφατους κάποιοι πράγματι διαπρέπουν. Στον κατάλογο Thomson Reuters το 2016 υπήρχαν σ’ όλο τον κόσμο 3200 ερευνητές με την μεγαλύτερη επίδραση παγκοσμίως. Από αυτούς οι 31 είναι Έλληνες. Και από τους 31 οι 22 είναι εκτός Ελλάδας. Με κριτήριο τις επιστημονικές δημοσιεύσεις ο καθηγητής Ι. Ιωαννίδης του Stanford έχει φτιάξει κατάλογο περίπου 700 Ελλήνων επιστημόνων με παγκόσμια επιρροή και από αυτούς οι 600 είναι εκτός Ελλάδας. Πιστεύω ότι πολλοί από αυτούς τους Έλληνες επιστήμονες που διαπρέπουν έξω θα γύριζαν στην Ελλάδα αν τους παρέχονταν συνθήκες ανάλογες με αυτές που απολαμβάνουν στο εξωτερικό, τόσο σε ότι αφορά τις οικονομικές απολαβές και τις δυνατότητες χρηματοδότησης έρευνας όσο και την ακαδημαϊκή ζωή εν γένει.
Μπορούμε να αναστρέψουμε τη φυγή των καλύτερων μυαλών.
Αλλά πως μπορούν να προσφερθούν τέτοιες συνθήκες; Τα ποσά που χρειάζονται είναι πολύ μεγάλα. Όμως, πιστεύω, και οι δυνατότητες είναι μεγάλες. Αρκεί να υπάρξει εκείνος ο οραματισμός σε συνδυασμό με ρεαλισμό που να οδηγήσει πολλούς Έλληνες της διασποράς στον έναν στόχο. Όπως υπήρξαν παλιά μεγάλοι ευεργέτες μπορούν να υπάρξουν και τώρα. Άλλοι με μεγαλύτερη και άλλοι με μικρότερη συνεισφορά. Και φυσικά υπάρχουν και τα ιδρύματα που διαχειρίζονται μεγάλα κεφάλαια και τα κατευθύνουν σε διάφορες δράσεις όπως π.χ. του Νιάρχου και του Ωνάση. Αν μπορεί μια τέτοια ιδέα, η ιδέα ενός Πανεπιστημίου της Αριστείας, να γίνει η Νέα Μεγάλη Ιδέα του 21ου αιώνα όλα μπορούν να γίνουν.
Ένα εύλογο ερώτημα είναι το Κράτος. Το απαξιωμένο, γραφειοκρατικό Ελληνικό Κράτος. Το Κράτος θα μπορούσε να συμβάλει προσφέροντας το χώρο. Μια κατάλληλη δημόσια έκταση. Ως παράδειγμα -χωρίς να ξέρω αν πληροί τις απαραίτητες συνθήκες- είναι η περιοχή Αλυκών Αναβύσσου, μια μεγάλη έκταση, περιφραγμένη, ακόμη όχι καταπατημένη, που είχε κάποτε απαλλοτριωθεί για να γίνει ιππόδρομος αλλά ποτέ δεν έγινε και δεν πρόκειται να γίνει. Ακόμη το κράτος θα μπορούσε, να θεσμοθετήσει συνταγματικά τη λειτουργία μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων. Μα και να μην το κάνει μικρό το κακό. Ποιος θα νοιάζεται για την αναγνώριση στην Ελλάδα ενός Πανεπιστημίου της Αριστείας που θα αναγνωρίζεται σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο; Τέλος, η μεγαλύτερη συμβολή του Κράτους θα είναι η πλήρης αποχή του από τη δημιουργία και λειτουργία του νέου πανεπιστημίου.
Για να γίνει ένα τέτοιο πανεπιστήμιο χρειάζεται προφανώς και μια εμπνευσμένη ομάδα που θα κινητοποιήσει, θα πείσει επιστήμονες και ευεργέτες. Μια ομάδα κύρους και αποτελεσματικότητας που θα εμπνέει εμπιστοσύνη.
Η υλοποίηση μιας τέτοιας μεγάλης ιδέας μπορεί να αναστρέψει τη φυγή των καλύτερων μυαλών. Μπορεί να οδηγήσει σε επιστροφή των τόσων διαπρεπών Ελλήνων επιστημόνων. Μπορεί να δημιουργήσει τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης. Μπορεί ακόμα να αποτελέσει το παράδειγμα, το μέτρο σύγκρισης για να ξεφύγουν τα υπάρχοντα πανεπιστήμια από το τέλμα, τη μουτζούρα και την «επαναστατική» τρομοκρατία. Μπορεί να αποτελέσει το σημείο καμπής, που θα κατευθύνει ανοδικά την Ελλάδα στο νέο αιώνα. Διαπρεπείς επιστήμονες υπάρχουν και θα υπάρξουν. Μυαλά υπάρχουν. Ευεργέτες εν δυνάμει υπάρχουν.
Πρέπει να υπάρξει η βούληση και η αφιέρωση σε έναν τέτοιο μεγάλο σκοπό. Για ένα όνειρο πραγματοποιήσιμο.
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Ronald Power (1914–1989), Dressing Morning