Νομίζω ότι όχι μόνο ευχαριστίες αλλά και συγχαρητήρια αξίζουν στον Βαγγέλη Βενιζέλο. Γιατί έχοντας ωριμάσει, με την ευφυία και την εμπειρία του βλέπει πράγματα που δεν μπορούμε να δούμε εμείς. Η δική μου η συμμετοχή περιορίζεται σε σκέψεις, απόψεις και εμπειρίες από το χώρο που βασικά εκπροσωπώ: τις επιχειρήσεις μέλη του ΣΕΒ, όχι μόνο τις βιομηχανίες, αλλά όλων των ειδών τις επιχειρήσεις ως επί το πλείστων μεγάλες, κι όχι μόνο. Να ξεκινήσουμε λοιπόν με κάτι συμπληρωματικό (ως προς την πρόταση του κυρίου Βενιζέλου). 

Ξεκινώντας τη θητεία μου σαν Πρόεδρος του ΣΕΒ έθεσα το εξής όραμα: «Κάθε πολίτης του κόσμου να θέλει και να μπορεί να επισκεφθεί, να ζήσει ή να επενδύσει στην Ελλάδα».

Νομίζω ότι αυτό είναι ένα υπερσύνολο από ό,τι ελέχθη προηγουμένως, δηλαδή «η Ελλάδα να είναι η χώρα που o κάθε πολίτης αυτού του κόσμου να θέλει να την επισκεφθεί μια φορά». Εάν κάποιος χρησιμοποιήσει αυτό σαν κανόνα θα δει τι θα πρέπει να κάνει η χώρα μας, ούτως ώστε να είναι ελκυστική για όλους τους πολίτες του κόσμου. Γιατί πραγματικά όσοι μας επισκέπτονται αγαπούν τη χώρα. Δεν έχω δει ξένο που να έχει έρθει στην Ελλάδα και να μη φεύγει ενθουσιασμένος, συγκινημένος, γοητευμένος.

Το αυτονόητο, λοιπόν, είναι σήμερα, εντελώς συσχετισμένο με την αλήθεια.

Θέλω, επίσης, να μοιραστώ μαζί σας τα λόγια ενός Σαουδάραβα που μου είπε πρόσφατα : «Μπορεί εμείς να έχουμε πετρέλαιο, αλλά η πραγματικά πλούσια χώρα είναι η δική σας. Εμείς έχουμε απλώς λεφτά. Εσείς έχετε τόσα πολύτιμα πράγματα τα οποία ορισμένα εξ αυτών, μπορούν να γίνουν χρήματα».

Ο κ. Τσαυτάρης και πολλοί προλαλήσαντες, απέδειξαν νομίζω με τον καλύτερο τρόπο, ότι υπάρχει κρυφός πλούτος στη χώρα. Όπως οι Άραβες έσκαψαν και βρήκαν πετρέλαιο, εμείς πρέπει να σκάψουμε στη γνώση, πρέπει να σκάψουμε στις εμπειρίες, πρέπει να σκάψουμε στις παραδόσεις, πρέπει να σκάψουμε σε όλα τα επίπεδα για να ανακαλύψουμε αυτόν τον κρυφό πλούτο που μας προσφέρει η θέση, το φυσικό περιβάλλον, οι ομορφιές και οι καλλιέργειες της πατρίδας μας με τα προϊόντα που βγάζει, καθώς και το εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό. 

Μόνο που ο Έλληνας δεν συγχρονίζεται και δεν μπορεί να συνεννοηθεί εύκολα με τους άλλους και αυτό βέβαια είναι και το μεγάλο πρόβλημα της φυλής διαχρονικά…

Και κάτι τελευταίο για το «αυτονόητο». Ο Σοπενχάουερ είπε ότι η αλήθεια περνάει από τρία στάδια: «Πρώτα γελοιοποιείται, μετά βρίσκει σφοδρή αντίθεση και τέλος, θεωρείται αυτονόητη».

Το αυτονόητο, λοιπόν, είναι σήμερα, εντελώς συσχετισμένο με την αλήθεια. Παραδείγματος χάριν δεν είναι αυτονόητο ότι η υπερφορολόγηση καταστρέφει την επιχειρηματικότητα και την παραγωγική εργασία; Δεν είναι αυτονόητο, ότι σήμερα όσοι δεν μπορούν να δουλέψουν-είτε συνταξιούχοι, είτε άνεργοι- εξαθλιώνονται, όσοι δουλεύουν συνθλίβονται από τις εισφορές και τους φόρους και όσοι μπορούν να προκόψουν μεταναστεύουν; Γιατί στην ουσία ποιοι μεταναστεύουν; Αυτοί που μπορούν να προκόψουν. Δεν μεταναστεύουν αυτοί που έχουν λιγότερα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Δεν είναι αυτονόητο, ότι δεν μπορείς να δημιουργήσεις επενδύσεις και να φέρεις κεφάλαια στη χώρα, όταν δεν έχεις λύσει θέματα, όπως είναι το αδειοδοτικό, το χωροταξικό, η απονομή δικαιοσύνης, το σταθερό φορολογικό πλαίσιο; Δεν είναι αυτονόητο, ότι δεν μπορείς να είσαι ανταγωνιστικός αν δεν έχεις κλίμακα (μέγεθος);

Μας είπε ο κ. Ανδρεάδης για μια πολύ πετυχημένη δική του επιχειρηματική δραστηριότητα, που στην ουσία την έκανε πετυχημένη η μεγάλη κλίμακα.

Δεν μπορεί να ευδοκιμήσει οικονομικά μια χώρα με το 99,9% μικρές επιχειρήσεις που τις προστατεύει, τις αφήνει να φοροδιαφεύγουν, τις αφήνει να παρανομούν, γιατί ακριβώς προστατεύοντας το τοπικό, το μικρό, δεν ενθαρρύνεται η απελευθέρωση της οικονομίας. Αυτό φωνάζουμε στο ΣΕΒ, ότι ανοίξτε την οικονομία να μπορέσει να λειτουργήσει ο ανταγωνισμός 

Τα μικροσυμφέροντα φέρνουν ψήφους, αλλά δεν φέρνουν την ανάπτυξη.

Τα μικροσυμφέροντα σαφώς φέρνουν ψήφους, αλλά δεν φέρνουν την κλίμακα, δεν φέρνουν την ανάπτυξη και τελικά δεν δημιουργείται εισόδημα.

Το θεσμικό πλαίσιο δεν ενθαρρύνει τη σκληρή εργασία, την αποταμίευση και την επιτυχία. Νομίζω ειπώθηκαν όλα αυτά από τους προλαλήσαντες, οπότε η γνώμη μας είναι ότι δεν χρειάζεται καμμιά ώθηση σε κλάδους, δεν χρειάζεται καμμιά ειδική μέριμνα για συγκεκριμένες δραστηριότητες, αλλά μόνο οριζόντια μέτρα.

Τα οριζόντια μέτρα θα δώσουν την ευκαιρία και στις επιχειρήσεις και στους επιχειρηματίες να αναπτυχθούν, είτε είναι στη γεωργική παραγωγή, είτε στις υπηρεσίες, είτε στη βιομηχανία, είτε στον τουρισμό. Οπουδήποτε.

Χρειάζονται, λοιπόν, απλοί κανόνες και οριζόντια μέτρα. Ο τόπος έχει φυσικά πλεονεκτήματα πάρα πολλά, η φύση, το κλίμα, η γεωργική παραγωγή, η θέση της χώρας -είμαστε η είσοδος της δύσης, ένα πραγματικά, κομβικό, γεωγραφικό πλεονέκτημα που έχει η χώρα μας και το πλήρωσε βέβαια ανά τους αιώνες, γινόμενη γραμμή αμύνης του δυτικού κόσμου έναντι των ανατολικών εισβολέων, το οποίο σήμερα είναι ένα σοβαρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Αλλά τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα δημιουργούν και ραθυμία, όταν εκμεταλλεύεσαι μόνο αυτά που έχεις και δεν προσπαθείς για κάτι άλλο, δεν δημιουργείς διεθνώς ανταγωνιστικές δραστηριότητες και αυτό είναι ένα πρόβλημα.

Τα περίφημα διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα -ασχέτως τι είναι αυτά- θέλουν εντοπισμένη γνώση, πολλή προσπάθεια, επενδύσεις, πιθανότατα μεγάλης κλίμακας, και όλα αυτά δεν μπορούν να γίνουν σε ένα αβέβαιο περιβάλλον.

Τί δυνατότητες έχει η Ελλάδα για ανάπτυξη; Πάρα πολλές! Σε όλα πλέον τα αφηγήματα, η ανάπτυξη ταυτίστηκε με τις επενδύσεις. Δεν χρειάζεται πια να αποδείξουμε το αυτονόητο, δηλαδή ότι ανάπτυξη ίσον επενδύσεις.

Πού μπορούν να γίνουν επενδύσεις; Όπου μπορείτε να φανταστείτε. Από τα λιμάνια, τις μαρίνες, τα αεροδρόμια, τη διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων, τους οδικούς άξονες, μέχρι την εφαρμογή διάφορων ιδεών που κατά καιρούς έχουμε συζητήσει, όπως π.χ. να μετασχηματισθεί το κέντρο της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Μια ιδέα θα ήταν π.χ. να γίνει το αρχαιολογικό μουσείο στη Βουλή και να φύγει η Βουλή, να πάει είτε στο Γουδή ή στην Παραλία με αποτέλεσμα να ενοποιηθεί το ιστορικό κέντρο της Αθήνας με πεζόδρομους την Ερμού, Μητροπόλεως, φτάνοντας μέχρι την Ακρόπολη και το Μοναστηράκι. Το να σκεφτεί κάποιος «έξω από το κουτί» είναι πολύ εύκολο, να το υλοποιήσει είναι λιγότερο εύκολο, το ζήτημα είναι ότι πρέπει να το αποφασίσουμε και να ομονοήσουμε.

Σε πρόσφατο συνέδριο του ΣΕΒ για την Ψηφιακή Οικονομία, αναλύθηκαν οι μορφές της Μεταβιομηχανικής Επανάστασης. Εκεί μιλήσαμε για τα Big Data. Ο κ. Τσαυτάρης ήταν προηγουμένως πολύ παραστατικός στα θέματα ανάλυσης του DNA. Όλη η εξέλιξη της επιχειρηματικότητας και της επιστήμης βασίζεται στα Big Data. Με τα Big Data και τα Data Analytics περιόρισαν στην Κολομβία, στην Ινδονησία και στην Καμπότζη τη φοροδιαφυγή. Δεν θέλει πολύ φιλοσοφία, μπορούν να γίνουν μοντέλα που να αναλύσουν τη φοροδιαφυγή κάθε κλίμακος. Το ζήτημα είναι πολιτική βούληση. Σε άλλες χώρες αναλύουν το γονιδιακό κώδικα, σε άλλες χώρες κάνουν κλινικές μελέτες. Έχουμε επιστήμονες, έχουμε δυνατότητες, θα μπορούσαμε ένα γίνουμε ένας κόμβος Big Data στην Ελλάδα. Απεδείχθη ότι αυτό μπορεί να φέρει μια μεγέθυνση του ΑΕΠ κατά 4% σε 4 χρόνια και να δημιουργήσει 50.000 θέσεις εργασίας. Αντίστοιχες μελέτες υπάρχουν για τον τουρισμό, όπου φαντάζομαι μπορούν να δημιουργηθούν άλλες 200 χιλιάδες θέσεις εργασίας. Στις κοινωνικές υπηρεσίες επίσης, θα μπορούν να προστεθούν 200-300 χιλιάδες θέσεις εργασίας.

Μόλις αποκατασταθεί μια πολιτική σταθερότητα, μπορούν να αρθούν τα capital controls. 

Η αξιοποίηση του παραλιακού μετώπου της Αττικής μπορεί να φέρει τεράστιες επενδύσεις, η ανάπτυξη του Πειραιά, σαν διεθνές ναυτιλιακό κέντρο, επίσης. Πολλές και διάφορες ιδέες μπορώ να αναφέρω. Όσον αφορά στις δημόσιες υπηρεσίες, εκείνο που έχω να πω έτσι μονολεκτικά είναι ότι οι δημόσιες υπηρεσίες μπορούν να βελτιωθούν με την αυτοματοποίηση και το outsourcing. Δεν βελτιώνονται οι δημόσιες υπηρεσίες πολλαπλασιάζοντας τον αριθμό των υπαλλήλων. 

Τι θα μπορούσε, επίσης, να γίνει εμβληματικό ώστε να ενθαρρυνθούν οι επενδύσεις; Μόλις αποκατασταθεί μια πολιτική σταθερότητα, μπορούν να αρθούν τα capital controls και να επιδιώξουμε να έρθουν χρήματα αντί να φύγουν. Αυτό θα γίνει όταν ο κόσμος αισθανθεί ασφαλής με τις τράπεζες, που πιθανόν θα μπορούν να δώσουν ένα επιπλέον κίνητρο (με καλύτερα επιτόκια καταθέσεων).

Θα μπορούν οι τράπεζες να μειώσουν, επίσης, τα επιτόκια χρηματοδότησης. Τα κόκκινα δάνεια θα μπορούν να μειωθούν, διαχειριζόμενα κεντρικά. Είναι μια ιστορία (των κόκκινων δανείων) που κρατάει πολλά χρόνια και δεν έχει λυθεί ακόμη. Η φοροδιαφυγή θα πρέπει να μειωθεί γιατί, εάν δεν μειωθούν άμεσα οι φορολογικοί συντελεστές, δεν θα υπάρξουν έσοδα, με δεδομένο ότι η δημοσιονομική πειθαρχία θα πρέπει να μείνει κλειδωμένη. Πρέπει η χώρα μας να παράξει τα πλεονάσματα που υπέγραψε, αλλιώς δεν θα έχουμε καμιά αξιοπιστία στους εταίρους μας. Άρα το 3,5% πλεόνασμα μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, είτε με αύξηση του ΑΕΠ, με αποτέλεσμα επιπλέον φορολόγηση σ’ αυτούς που πληρώνουν ήδη φόρο, είτε με σύλληψη της φοροδιαφυγής όπως ανέφερα προηγουμένως. Υπάρχουν τρόποι να έχουμε πλεονασματικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα, παρ’ ότι θα μειώσουμε φορολογικούς συντελεστές και εισφορές των εργαζομένων.

Επίσης πρέπει να γίνουν και εμβληματικές κινήσεις ώστε να κλείσουν κάποιες προβληματικές και ζημιογόνες επιχειρήσεις του δημοσίου. Ίσως να έγινε κάπως άκομψα το κλείσιμο της ΕΡΤ, αλλά εκ των υστέρων ιδωμένο, νομίζω δεν ήταν προς την λάθος κατεύθυνση. Η σκέψη ήταν σωστή, ο τρόπος που έγινε, βεβαίως, προκάλεσε διάφορες αντιδράσεις. Υπάρχουν εταιρείες του δημοσίου που καταναλίσκουν πόρους των φορολογουμένων, πόρους όλων μας δηλαδή και πρέπει να κλείσουν. Επίσης, να γίνει μια μεγάλη εμβληματική ιδιωτικοποίηση ώστε να προχωρήσουμε από εκεί και πέρα λέγοντας στους ξένους “we mean business”, δηλαδή “θέλουμε να κάνουμε δουλειές”.

Σας ευχαριστώ πολύ.

* Ομιλία Θεόδωρου Φέσσα στο συνέδριο του Κύκλου Ιδεών, Η Ελλάδα Μετά, στον Κύκλο 4: «Η επανάσταση του αυτονόητου-Πεδία ανάπτυξης»

* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο είναι: Wassily Kandinsky (1866- 1944)

Η Ελλάδα Μετά | Κύκλος 4: Η επανάσταση του αυτονόητου – Πεδία ανάπτυξης from Evangelos Venizelos on Vimeo.