Επικρατεί η άποψη ότι η λύση στο οικονομικό πρόβλημα της χώρας είναι ένα μίγμα πολιτικών που περιλαμβάνει μείωση φόρων με ταυτόχρονη μείωση δημοσίων δαπανών. Πράγματι, οι πολιτικές αυτές βασίζονται σε λογικά επιχειρήματα αν κάποιος τις εξετάσει ξεχωριστά ή αν τις εφαρμόσει σε ένα διαφορετικό πλαίσιο. Μία μείωση φόρων θα στόχευε στην τόνωση της κατανάλωσης και των επενδύσεων, πράγμα που θα έδινε ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Μία μείωση στις κρατικές δαπάνες θα εξοικονομούσε χρήματα, βελτιώνοντας τα δημόσια οικονομικά της χώρας. Όμως, στην περίπτωση της Ελλάδας, υπάρχουν μερικά ανεπιχειρήματα που αφορούν την αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου συνδυασμού.
Οι τιμές στην Ελλάδα είναι υψηλές, κυρίως λόγω χαμηλού ανταγωνισμού στις αγορές.
Ακόμα και αν η Ελληνική κυβέρνηση αποφάσιζε να μειώσει τους φόρους είναι αρκετά απίθανο ότι η ζήτηση για κατανάλωση και επενδύσεις θα αυξανόταν. Τουλάχιστον, μία τέτοια μείωση δεν θα ήταν αρκετή για να τονώση την κατανάλωση. Οι τιμές στην Ελλάδα είναι ακόμα αρκετά υψηλές, κυρίως λόγω χαμηλού ανταγωνισμού στις αγορές. Πολλές εταιρείες ασκούν μονοπωλιακή δύναμη και σε έναν αριθμό κλάδων επικρατούν ολιγοπώλια. Επιπροσθέτως, αν σκεφτούμε ότι οι μισθοί έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία 5 χρόνια, τότε, ακόμα και αν οι φόροι ήταν λιγότεροι, η ζήτηση για κατανάλωση θα ήταν ασθενής.
Όσο αφορά στις επενδύσεις, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες εκτός από το επίπεδο των φόρων, που αποθαρρύνουν δυνητικούς επενδυτές. Ένας από αυτούς τους παράγοντες είναι η συνεχιζόμενη πολιτική αβεβαιότητα, κάτι που δεν θα αλλάξει σίγουρα τους επόμενους μήνες, ίσως και χρόνια. Ένας άλλος παράγοντας είναι η πολυπλοκότητα του φορολογικού συστήματος και το βάρος της γραφειοκρατίας αλλά και το κόστος συναλλαγών. Επίσης, κάποιος δεν πρέπει να αγνοεί παγκόσμιους οικονομικούς παράγοντες, οι οποίοι παίζουν καθοριστικό ρόλο, όπως η αυξημένη μεταβλητότητα στις χρηματιστηριακές αγορές και οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης στην Ευρώπη, αλλά και σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες. Αυτοί οι δύο παράγοντες επηρεάζουν τις αποφάσεις των επενδυτών, οι οποίοι προτιμούν να κρατήσουν τα χρήματα τους και να μην τα επενδύσουν. Τέλος, το Ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει να αντιμετωπίσει αρκετά προβλήματα ακόμα, όπως το υψηλό επίπεδο μη εξυπηρετούμενων δανείων (34% των συνολικών δανείων), τα οποία επηρεάζουν την παροχή ρευστότητας στην πραγματική οικονομία.
Εξορθολογισμός σημαίνει αναδιανομή των πόρων για πολλές δημόσιες υπηρεσίες.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, μία περαιτέρω μείωση στις δημόσιες δαπάνες μπορεί να αντισταθμίσει ένα μεγάλο μέρος της επίδρασης μίας πιθανής μείωσης φόρων. Από το 2010 μέχρι σήμερα, οι περισσότερες μειώσεις στις δημόσιες δαπάνες αφορούσαν μισθούς και συντάξεις και φαίνεται ότι τα σχέδια της κυβέρνησης για το 2016 και το 2017 είναι παρόμοια. Συνεπώς, ακόμα και αν οι φόροι μειώνονταν, είναι πολύ πιθανό ότι δεν θα υπήρχε τόνωση της κατανάλωσης. Εκτός από τα παραπάνω, οι δημόσιες επενδύσεις έχουν επίσης μειωθεί σημαντικά. Αντιθέτως, ελάχιστα έχουν γίνει για να εξορθολογιστούν οι δημόσιες δαπάνες. Αυτό θα περιελάμβανε το κλείσιμο δημοσίων οργανισμών και υπηρεσιών που δεν προσφέρουν καμία δημόσια υπηρεσία ή δεν έχουν πλέον αντικείμενο εργασίας. Τέλος, εξορθολογισμός σημαίνει αναδιανομή των πόρων για πολλές δημόσιες υπηρεσίες και αυστηρότερο έλεγχο των δαπανών τους.
Η Ελλάδα χρειάζεται ένα πιο απλό και δίκαιο φορολογικό σύστημα, όπου οι φορολογούμενοι δεν θα μπορούν εύκολα να εκμεταλλευτούν τα διάφορα παραθυράκια. Ακόμα, η Ελλάδα θα πρέπει να αρχίσει να μεταρρυθμίζει τις διάφορες ανεξάρτητες αρχές της χώρας. Θα πρέπει να δωθεί περισσότερη δύναμη και ανεξαρτησία σε αρχές όπως η Επιτροπή Ανταγωνισμού, με στόχο να μειωθεί η πιθανότητα επιρροής από πολιτικά και εταιρικά συμφέροντα. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΟΣΑ, αλλά και διάφορους άλλους ερευνητές, θα πρέπει επίσης να ενισχυθούν οι ρυθμιστικοί κανόνες και να γίνουν πιο αποτελεσματικοί. Τέλος, η αρχή που είναι υπέυθυνη για τον έλεγχο του δημοσίου τομέα, ο Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, θα πρέπει να μετατραπεί σε μία ανεξάρτητη υπηρεσία με τους απαραίτητους πόρους και εξειδίκευση, πιθανώς στα πρότυπα του National Audit Office της Μ.Βρετανίας.
Η Ελλάδα χρειάζεται ένα πιο απλό και δίκαιο φορολογικό σύστημα.
Οι μακροοικονομικοί δείκτες δεν βρίσκονται σε καλά επίπεδα. Το δημόσιο χρέος προβλέπεται να αυξηθεί περαιτέρω το 2016 αφου η οικονομία θα είναι ακόμα σε ύφεση (-0.7%) και θα βρεθεί περίπου στο 180% του ΑΕΠ το 2017. Αυτό σημαίνει ότι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και υψηλά ετήσια πλεονάσματα είναι απαραίτητα ώστε το χρέος να επιστρέψει σε υγιή επίπεδα μέσα στα επόμενα 20 χρόνια. Παρά την όποια πρόσφατη βελτίωση, η ανεργία βρίσκεται σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα, στο 25%. Με χαμηλά επίπεδα κατανάλωσης και επενδύσεων, είναι αρκετά απίθανο ότι η ανεργία θα πέσει κάτω απο 10% την επόμενη δεκαετία. Το έλλειμμα της κυβέρνησης έχει μειωθεί αρκετά τα τελευταία 5 χρόνια, αλλά υπάρχουν ακόμα ενισχυμένοι κίνδυνοι για διόγκωση του. Τα μέτρα για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης προβλέπεται να αυξήσουν τις κρατικές δαπάνες αν δεν απορροφηθούν χρήματα από την Ευρωπαική Ένωση. Τέλος, πιθανές περαιτέρω καθυστερήσεις στην εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων δεν θα βελτιώσούν τα δημόσια οικονομικά της χώρας, ή μπορεί ακόμα και να τα χειροτερεύσουν.
Πηγές:
OECD, Greece: Competition Assessment Project, 2014
European Commission, European Economic Forecast, Winter 2016
World Bank Database, 2016
* Ο Πίνακας που συνοδεύει το κείμενο, είναι: Edward Hopper (1882 –1967), Room in New York