Ο κόσμος μας σήμερα βιώνει μία τεχνολογική πρόοδο που αποτελεί ορόσημο και έχει επικρατήσει να αποκαλείτε ώς “4η Βιομηχανική Επανάσταση” ή Industry 4.0 διεθνώς. Στην καθημερινότητα μας συναντάμε πολλές από αυτές τις καινοτομίες (Internet of Things, Cloud Computing), μερικές εφαρμόζονται ήδη στην βιομηχανική παραγωγή (3D Printing, A.I. Applications) και τέλος ορισμένες βρίσκονται σε ερευνητικό στάδιο με σοβαρές αμφιβολίες εάν θα γίνουν υλοποιήσιμες (πχ. αυτοκίνητα χωρίς οδηγό). Σε κάθε περίπτωση, η πρωτοφανής τεχνολογική αυτή εξέλιξη δημιουργεί νέα δεδομένα με σημαντικές επιπτώσεις τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και στο διεθνές πολιτικοοικονομικό περιβάλλων. Ειδικότερα, σε κρατικό επίπεδο δημιουργεί σημαντικές προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες για την ανάδυση νέων ισχυρών παιχτών. Με βάση αυτό το πλαίσιο, η παρούσα σύντομη μελέτη προσπαθεί να αναλύσει τις βασικές τάσεις στον τεχνολογικό τομέα και να παρουσιάσει μερικές προτάσεις σχετικά με τους τρόπους και τις εθνικές πολιτικές που μπορεί να εφαρμοστούν, συμβάλλοντας στην ίδρυση και ανάπτυξη ανταγωνιστικών νεοφυών επιχειρήσεων. Η χάραξη μιας εθνικής στρατηγικής είναι πρωταρχικό ζήτημα, η οποία απαιτεί τη συνεργασία αρκετών ειδικοτήτων που θα αναλύσουν με ακρίβεια την τρέχουσα κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο, την δυνατότητα εφαρμογής της σε διάφορους τομείς της εθνικής οικονομίας και συγχρόνως την πρόβλεψη και αντιμετώπιση των όποιων αρνητικών επιδράσεων προκύψουν από την υλοποίηση της στον κοινωνικό ιστό της χώρας. Σε αντίθετη περίπτωση, μία αλόγιστη εφαρμογή πολιτικών χωρίς την ύπαρξη ενός γενικού πλαισίου μπορεί να μην αποφέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, με αρνητικές επιπτώσεις στην πολιτική και οικονομική ισχύ της χώρας στο διεθνές σύστημα.
Βασικοί Τομείς Industry 4.0: Πλεονεκτήματα/ Μειονεκτήματα
Η “4η Βιομηχανική Επανάσταση” πηγάζει κυρίως από την ιλιγγιώδη ανάπτυξη του τεχνολογικού τομέα. Ειδικότερα, στηρίζεται στις νέες δυνατότητες από την εξέλιξη των υπολογιστών σε επεξεργασία, ανάλυση και αποθήκευση όγκου δεδομένων, στην δημιουργία προγραμμάτων τεχνητής νοημοσύνης, την διείσδυση του internet και τις υψηλές ταχύτητες που προσφέρουν οι υποδομές σε ενσύρματα και ασύρματα δίκτυα. Ως αποτέλεσμα έχουν αναπτυχθεί προγράμματα που επιτρέπουν την απομακρυσμένη χρήση συσκευών μέσω υπολογιστών και κινητών τηλεφώνων (internet of things), την αποθήκευση, πρόσβαση και επεξεργασία πληροφοριών/ δεδομένων σε κεντρικές μονάδες (cloud computing), την αυτοματοποίηση της παραγωγής και της λήψης σημαντικών αποφάσεων με βάση τις υπάρχουσες πληροφορίες. (A.I.: Artificial Intelligence), την τρισδιάστατη εκτύπωση μοντέλων. Τα παραπάνω αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα από μία μεγάλη λίστα εφαρμογών, που συνεχώς εμπλουτίζεται με νέες ιδέες, πχ. τις τελευταίες ημέρες μεγάλη εταιρεία αθλητικών ειδών παρουσίασε μοντέλα παπουτσιών που ενσωματώνουν 4D τεχνικές στην κατασκευή της σόλα τους.
Συμπερασματικά, είναι μια εν ισχύ και διαρκής επανάσταση, προερχόμενη κυρίως από την καινοτομία του ιδιωτικού τομέα, η οποία έχει ήδη λειτουργικές εφαρμογές με σημαντικές θετικές επιπτώσεις στον παραγωγικό κλάδο και κατ’ επέκταση σε διάφορους τομείς του σύγχρονου κόσμου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα επίδρασης της σε τρίτους τομείς αποτελούν εφαρμογές που συμβάλουν στην εξοικονόμηση πόρων και ενέργειας, στην προστασία του περιβάλλοντος μέσω της αυτοματοποίησης και βελτιστοποίησης της παραγωγής, και στην αποδοτικότερη χρήση των πρώτων υλών και του μηχανολογικού εξοπλισμού. Επιπλέον, “έξυπνα προγράμματα” με σημαντική επίδραση σε κλάδους της καθημερινότητας μας έχουν αναπτυχθεί για την διαχείριση του κυκλοφοριακού προβλήματος, της αποκομιδής των σκουπιδιών, του οδοφωτισμού ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, εξειδικευμένων λύσεων στον ιατρικό τομέα κ.α. Οι παραπάνω εφαρμογές έχουν το πλεονέκτημα ότι παρέχουν αυτοματοποιημένες λύσεις, οι οποίες προσαρμόζονται ανάλογα με την περίσταση, εξαιτίας του ότι βασίζονται σε ταχύτατη επεξεργασία των δεδομένων που καταγράφονται με αξιόπιστες real-time μετρήσεις. Κατά συνέπεια, η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι πιο γρήγορη και ευέλικτη, διευκολύνοντας έτσι την ζωή μας.
Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα ισορροπία δυνάμεων στο διεθνές σύστημα.
Στον αντίποδα, η αλματώδης πρόοδος της τεχνολογίας έχει και αρνητικές επιπτώσεις, προκαλώντας δικαιολογημένες αντιδράσεις και κριτικές ως προς τα όρια εφαρμογής. Έτσι παρατηρείται το φαινόμενο, πολυεθνικοί τεχνολογικοί κολοσσοί να έχουν αποκτήσει υπερβολική δύναμη, εκμεταλλευόμενοι τη σχεδόν ολοκληρωτική διείσδυση του internet σε συνδυασμό με την πρόσβαση σε σημαντικό όγκο πληροφοριών που καταγράφεται από αυτό. Η δύναμη αυτή είναι δυνατόν να ξεπερνάει τα γεωγραφικά όρια του έθνους-κράτους, των περιφερειακών ενώσεων και των διεθνών οργανισμών, με αποτέλεσμα ανταγωνιστικά κράτη ή ιδιωτικές εταιρείες να αποκτούν την δυνατότητα εκμετάλλευσης σημαντικών πληροφοριών με σκοπό τον επηρεασμό αποτελεσμάτων σε τρίτες χώρες. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η εκλογή του Προέδρου της Αμερικής και η δημόσια συζήτηση που γίνεται για τον ρόλο της Ρωσίας και διαφόρων τεχνολογικών εταιρειών στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο προβληματισμός σχετικά με τη χρήση των πληροφοριών που συλλέγουν κινεζικές εταιρείες από την εγκατάσταση τεχνολογικών δικτύων και υποδομών σε άλλα κράτη. Παρόλο ότι η συλλογή γίνεται πρωταρχικά για εμπορικούς σκοπούς, δεν μπορεί να αγνοηθεί το ενδεχόμενο δεσμών των προαναφερόμενων εταιρειών με κρατικούς οργανισμούς της Κίνας και τους ισχυρισμούς δυτικών κυβερνήσεων ότι γίνεται εκμετάλλευση των πληροφοριών αυτών για κατασκοπευτικούς σκοπούς. Τέλος, υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις σχετικά με τη διασφάλιση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων που συλλέγονται από διάφορες εφαρμογές και την πρόσβαση κρατικών υπηρεσιών ή τρίτων σε αυτά μέσω κενών ασφαλείας. Ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα αποτελεί η χρησιμοποίηση στοιχείων DNA από αμερικανικές κρατικές υπηρεσίες στην προσπάθεια καταδίκης υπόπτου για δολοφονία, όπως και η διαρροή δεδομένων DNA μέσω παράνομης εισόδου σε εταιρικό database από τρίτους.
Σε κρατικό επίπεδο, μεγάλος αριθμός αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων κρατών από τις αρχές της δεκαετίας έχουν καταστρώσει και υιοθετήσει εθνικά σχέδια, θέτοντας σε εφαρμογή προγράμματα προσαρμογής και εκμετάλλευσης των νέων τεχνολογικών δυνατοτήτων (πχ Made in China 2025, Γερμανία Industrie 4.0, Ισραήλ, Ινδία). Οι πολιτικές αυτές επικεντρώνονται στην προσαρμογή στα νέα μοντέλα παραγωγής που μειώνουν σημαντικά τον ρόλο της ανθρώπινης εργασίας, την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων, την αναβάθμιση των κρατικών υποδομών, την προσαρμογή της εκπαίδευσης στις απαιτήσεις των νέων θέσεων εργασίας και την μετεκπαίδευση του υπάρχοντος εργατικού δυναμικού σε νέες ειδικότητες.
Συμπερασματικά, η “4η Βιομηχανική Επανάσταση” μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα ισορροπία δυνάμεων στο διεθνές σύστημα και σε συνδυασμό με την τρέχουσα τάση του νεοπροστατευτισμού λόγω των εμπορικών πολέμων, δημιουργεί τις συνθήκες για ανάδειξη νέων παικτών, σε περιφερειακό κυρίως επίπεδο. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, όσα κράτη προβούν σε έγκαιρη διάγνωση των νέων συνθηκών και παράλληλα δημιουργήσουν τις κατάλληλες προϋποθέσεις εκμετάλλευσης των όποιων ευκαιριών, έχουν σοβαρές πιθανότητες να αναβαθμίσουν τον γεωπολιτικό τους ρόλο, αυξάνοντας το ειδικό βάρος τους στο σύστημα.
Σε τοπικό επίπεδο, το ελληνικό κράτος έχει αργοπορήσει σημαντικά στην δημιουργία μια εθνικής στρατηγικής, με αποτέλεσμα να βρίσκεται σε μειονεκτική θέση έναντι ανταγωνιστικών κρατών. Επιπλέον, η μακροχρόνια χρηματοοικονομική περιπέτεια της χώρας επέδρασε αρνητικά στην αναβάθμιση των κρατικών υποδομών, την προσέλκυση διεθνών επενδύσεων και τον εκσυγχρονισμό του κεφαλαιακού εξοπλισμού στον ιδιωτικό τομέα. Στην παραπάνω διαπίστωση, εξαίρεση αποτελούν α) μερικές μεγάλες εταιρείες που μπόρεσαν να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε διεθνείς πηγές χρηματοδότησης ή δραστηριοποιήθηκαν στο εξωτερικό και β) ορισμένες Start-Ups με καινοτόμες εφαρμογές που κατάφεραν είτε να προσελκύσουν διεθνή χρηματοδότηση, είτε να εξάγουν αυτόνομα ή μέσω συνεργασιών με τρίτες εταιρείες την τεχνογνωσία τους σε ξένες αγορές.
Ως απόρροια της αδράνειας του κράτους και της μη ύπαρξης χρηματοοικονομικής σταθερότητας, η τρέχουσα κατάσταση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ενθαρρυντική. Για τον λόγο αυτό, είναι απαραίτητο να ενεργοποιηθούν άμεσα όλοι οι αρμόδιοι φορείς για την χάραξη μιας εθνικής στρατηγικής, ώστε να δημιουργηθεί ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον που σταδιακά θα μπορέσει να καλύψει το χαμένο έδαφος και θα επιτρέψει στη χώρα να προσαρμοστεί επιτυχώς στα νέα δεδομένα.
Βασικοί Τομείς Αποφάσεων μιας Εθνικής Πολιτικής
Συνεπώς, η άμεση σχεδίαση ενός γενικού πλαισίου αποτελεί θεμελιώδη προτεραιότητα για την υλοποίηση μια εθνικής πολιτικής. Απαραίτητες προϋποθέσεις αυτού του πλαισίου είναι να λαμβάνει υπ’ όψιν τις συνθήκες στο οικονομικό περιβάλλον της χώρας, το βιομηχανικό και τεχνολογικό της επίπεδο και την κατάσταση των υλικών υποδομών. Έτσι με βάση την αντικειμενική εκτίμηση των παραπάνω, είναι δυνατόν να εφαρμοστούν οι κατάλληλες στρατηγικές, αντλώντας έμπνευση από τους σχεδιασμούς Ασιατικών κρατών που σταδιακά μετεξελίχθηκαν σε ηγέτιδες δυνάμεις στον τεχνολογικό κλάδο.
Σύμφωνα με τον προαναφερόμενο συλλογισμό, η εστίαση των πολιτικών σε κάποιο συγκεκριμένο στάδιο της τεχνολογικής εξέλιξης αποτελεί πρωταρχικό ζήτημα. Ειδικότερα σε αυτή την φάση, μπορεί να γίνει μία ουσιαστική διάκριση ανάμεσα σε νεοφυείς εταιρείες που εστιάζουν την προσπάθεια τους στο να δημιουργήσουν νέα καινοτόμα προϊόντα και σε όσες προσπαθούν να βελτιώσουν και προσαρμόσουν τις υπάρχουσες τεχνολογίες στις νέες απαιτήσεις. Ο διαχωρισμός αυτός επιτρέπει την κατηγοριοποίηση των projects σύμφωνα με τον χρονικό ορίζοντα υλοποίησης, την εκτίμηση των προσδοκώμενων οφελών και του αναλαμβανόμενου ρίσκου πραγματοποίησης.
Επιπλέον, η δημιουργία ενός σταθερού χρηματοοικονομικού περιβάλλοντος για την ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών εταιρειών, όπως και η δημιουργία κατάλληλων προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της έρευνας αποτελεί σημαντικό παράγοντα. Το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό παρατηρείται ως ουσιαστικό στοιχείο στην ανάπτυξη των “Ασιατικών Τίγρεων”. Ειδικότερα, μεγάλος αριθμός μελετών σχετικά με τον μετασχηματισμό των οικονομιών της περιοχής καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η χρηματοοικονομική σταθερότητα και τα υψηλά επίπεδα ατομικής αποταμίευσης δημιούργησαν έναν ισχυρό τραπεζικό κλάδο, ο οποίος έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στον επαρκή δανεισμό των επιχειρήσεων στα πρώτα χρόνια λειτουργίας τους.
Οι κρατικοί φορείς επίσης είναι απαραίτητο να διερευνήσουν την δομή και τις δυνατότητες της τοπικής οικονομίας, κάνοντας μια ανάλυση του σταδίου εξέλιξης του αγροτικού, βιομηχανικού και τεχνολογικού τομέα και των σχετικών εθνικών υλικοτεχνικών υποδομών. Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατόν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα και να ανακαλυφθούν ευκαιρίες σε τομείς που υπάρχει συγκριτικό πλεονέκτημα συγκρινόμενο με άμεσα ανταγωνιστικές οικονομίες. Επιπλέον, εξαιτίας των περιορισμένων διαθέσιμων οικονομικών κεφαλαίων, η στοχευμένη επιλογή κλάδων είναι απαιτούμενη, ώστε τα επιλεγόμενα projects να είναι βιώσιμα, συμβάλλοντας αρχικά στην ισχυροποίηση της οικονομίας και θέτοντας μελλοντικά τα θεμέλια και τους πόρους για επέκταση των σχεδιασμών σε περισσότερους κλάδους.
Σε συνάρτηση με τους προαναφερόμενους παράγοντες, η απόφαση για την επιλογή του τρόπου οικονομικής συμβολής ή βοήθειας του κράτους στις συγκεκριμένες εταιρείες είναι κρίσιμη. Ενδεικτικά, τα βοηθήματα αυτά μπορούν να έχουν την μορφή φορολογικών απαλλαγών, άμεσων ή έμμεσων επιδοτήσεων, ένταξης και χρηματοδότησης μέσω κοινοτικών προγραμμάτων, συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας κ.α.
Επίσης, διαδεδομένη πηγή χρηματοδότησης των εταιρειών είναι μέσω δανεισμού από χρηματοοικονομικούς οργανισμούς. Αναλυτικότερα, εκτός από τον τραπεζικό δανεισμό, στο εξωτερικό κυρίως είναι αρκετά συχνή η χρηματοδότηση μέσω διαφόρων επενδυτικών σχημάτων (πχ venture capitals, angel investors κτλ). Πρόσφατα, η τάση αυτή παρουσιάζει έντονη ανάπτυξη στην χώρα μας. Συγκρινόμενη όμως με την κατάσταση σε αναπτυγμένες οικονομίες είναι ακόμα σε αρχικά στάδια και υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες επέκτασης της. Σε αυτή την πορεία ο ρόλος του κράτους είναι καταλυτικός. Ειδικότερα, για την ομαλή λειτουργία των συγκεκριμένων κλάδων, θεωρείται απαραίτητη α) η δημιουργία ενός νομοθετικού πλαισίου με κανόνες στα όρια χρηματοδότησης των τραπεζικών ιδρυμάτων και επαρκούς έλεγχου των ισολογισμών τους από την Τράπεζα της Ελλάδας και β) η δημιουργία και συνεχής επικαιροποίηση του νομοθετικού πλαισίου για την δυνατότητα λειτουργίας των νέων μοντέλων χρηματοδότησης. Σκοπός των παραπάνω ενεργειών είναι να αποφευχθούν περιπτώσεις υπερδανεισμού από τράπεζες και άλλα σχήματα, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές αναταράξεις στην εθνική οικονομία (βλ Κρίση του Μπατ στην Ταϋλάνδη και Χρηματοοικονομική Κρίση στην Ασία, 1997).
Επιπλέον, μία άλλη διάσταση που πρέπει να ληφθεί υπόψιν στον όποιο σχεδιασμό, είναι η προσαρμογή του εκπαιδευτικού συστήματος. Αναλυτικότερα, οι τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις προϋποθέτουν την απόκτηση κατάλληλων δεξιοτήτων από το εργατικό δυναμικό. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να δημιουργηθεί ένα μακροχρόνιο πλάνο α) εξοικείωσης των μαθητών με τις νέες τεχνολογίες μέσα από την βασική εκπαίδευση και β) ίδρυσης πανεπιστημιακών σχολών σχετικών ειδικοτήτων. Επιπλέον, η μέριμνα για την μετεκπαίδευση του εργατικού δυναμικού στις νέες απαιτήσεις είναι απαραίτητη, με σκοπό τον μη αποκλεισμό τους από τις προσφερόμενες θέσεις εργασίες. Η αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος είναι κρίσιμη, γιατί σε αντίθετη περίπτωση μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνια αύξηση της ανεργίας με επιπτώσεις στο κοινωνικό σύνολο. Επιπλέον, ο συνδυασμός των αυξημένων επιδομάτων ανεργίας και της μη πλήρους εκμετάλλευσης των παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας μπορεί να προκαλέσει επιβάρυνση του χρηματοοικονομικού περιβάλλοντος.
Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες και προσφέρει σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης μίας χώρας
Στην προαναφερόμενη διαδικασία, σημαντικό ρόλο κατέχουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, είτε αυτόνομα, είτε μέσω των συγγενικών οργανισμών τους. Για αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η δυνατότητα συνεργασίας τους με ιδιωτικούς φορείς. Συγκεκριμένα, τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τα συνδεδεμένα τεχνολογικά πάρκα τους μπορούν να συνεισφέρουν μέσω των υλικών υποδομών τους στον τομέα της αποθήκευσης μεγάλου όγκου πληροφοριών, της ανάλυσης-επεξεργασίας των δεδομένων μέσω της υπολογιστικής ισχύς τους, δημιουργώντας συνέργειες με την ιδιωτική πρωτοβουλία στην αντιμετώπιση καθημερινών προβλημάτων, π.χ. κυκλοφοριακό.
Τέλος, εκτός από τον σχεδιασμό των όποιων πολιτικών, το κράτος είναι επιβεβλημένο να προβεί στη δημιουργία νομοθετικών περιορισμών, με σκοπό την όσο το δυνατόν σωστότερη αξιοποίηση της πληροφορίας και την διασφάλιση του κοινού συμφέροντος. Το συγκεκριμένο ζήτημα είναι αρκετά πολύπλοκο και η αντιμετώπιση του δεν είναι εύκολη, επειδή είναι αρκετά δύσκολο να διευκρινιστεί έως ποιο βαθμό είναι αναγκαία η πρόσβαση στην πληροφορία για την ανάλυση και αξιοποίηση της. Στο σημείο αυτό, μπορεί να αναφερθεί ως παράδειγμα, η πρόθεση των ασφαλιστικών εταιρειών στην Αμερική και το Ηνωμένο Βασίλειο να συνδέσουν το κόστος της ασφάλισης με την χρησιμοποίηση μετρήσεων από έξυπνες συσκευές, πχ SmartWatches. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές της συγκεκριμένης πρότασης, η χρήση των wearables παρέχει την δυνατότητα έγκαιρης διάγνωσης και πρόληψης διάφορων περιστατικών υγείας. Συγχρόνως όμως, η προαναφερόμενη πρακτική μπορεί να δημιουργήσει διακρίσεις σε βάρος των χρηστών των υπηρεσιών, λόγω μη αξιόπιστων μετρήσεων ως προς τον καρδιακό παλμό ή την καταγραφή των δραστηριοτήτων. Επιπλέον, διάφορες επικρίσεις σχετικά με την πρόσβαση και τον τρόπο χρήσης αυτών των πληροφοριών από τρίτους είναι δικαιολογημένες, πχ. ενδεχόμενο χρησιμοποίησης από εργοδότες με σκοπό την προαγωγή η απόλυση εργαζόμενων με βάση το προσδόκιμο ζωής τους.
Συμπεράσματα/ Προτάσεις
Εν συντομία η “4η Βιομηχανική Επανάσταση” δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες και προσφέρει σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης μίας χώρας. Παράλληλα όμως, η λανθασμένη διάγνωση των δυνατοτήτων μιας περιοχής και η εφαρμογή αλόγιστων πολιτικών μπορεί να προκαλέσει προβλήματα, προκαλώντας αντίθετα αποτελέσματα από τα προσδοκώμενα και αποτελώντας τροχοπέδη στην αναπτυξιακή πορεία ενός κράτους,. Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να αναφερθεί ως παράδειγμα προς αποφυγή, η παγκόσμια επενδυτική τάση σε εταιρείες εναλλακτικών μορφών ενέργειας στις αρχές της δεκαετίας. Παρά το γεγονός ότι οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνταν σε ένα πολλά υποσχόμενο κλάδο, σήμερα μεγάλος αριθμός από αυτές δεν έχουν καταφέρει να επιβιώσουν ή λειτουργούν μετά από γενναιόδωρες ενέσεις κεφαλαίου, λόγω του έντονου ανταγωνισμού στον τομέα ή της δραστηριοποίησης τους σε μορφές ενέργειας που τελικά δεν συμπεριλήφθηκαν στις επιλεγόμενες προς στήριξη κρατικές πολιτικές.
Επιπλέον, οι βασικοί πυλώνες μίας οικονομίας παραμένουν σταθεροί και η επίδραση των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων συμβάλει στην βελτιστοποίηση της παραγωγής, χωρίς να αλλοιώνει τις υπάρχουσες δομές. Για αυτό τον λόγο, η υιοθέτηση οποιοδήποτε στρατηγικής προαπαιτεί την ανάλυση του οικονομικού περιβάλλοντος, του βαθμού εκβιομηχάνισης του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα, της κατάστασης των κρατικών υποδομών και του βαθμού εξειδίκευσης του εργατικού δυναμικού. Μέσα από αυτήν την ανάλυση μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα για τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του κάθε κράτους και την ικανότητα αξιοποίησης νέων τεχνολογιών, δημιουργώντας στρατηγικές που εστιάζουν σε βιώσιμους και ανταγωνιστικούς κλάδους της τοπικής οικονομίας.
Tο ελληνικό κράτος θα μπορέσει να αποκτήσει μεγαλύτερη βαρύτητα στο περιφερειακό γεωπολιτικό σύστημα.
Τέλος, σε συνδυασμό με τον προαναφερόμενο παράγοντα και λαμβάνοντας υπ όψιν τα ιστορικά παραδείγματα, ο επιλέξιμος σχεδιασμός πρέπει να στοχεύει στον σταδιακό τεχνολογικό μετασχηματισμό της οικονομίας και στην επίτευξη ενδιάμεσων στόχων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα Ασιατικά Κράτη, που έχουν καταφέρει να θεωρούνται πρωτοπόρα στον τομέα της τεχνολογίας. Οι χώρες αυτές στηρίχθηκαν αρχικά σε αντίστοιχα μοντέλα παραγωγής, εκμεταλλευόμενες το φθηνό εργατικό προσωπικό. Με αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκε η κατάλληλη βιομηχανική και κρατική υποδομή, η οποία τους επέτρεψε στην συνέχεια να μετατραπούν σε χώρες που πρωτοστατούν στην τεχνολογική επανάσταση.
Ως τελικό συμπέρασμα, η επιτυχημένη υιοθέτησης των τεχνολογικών εξελίξεων στο παραγωγικό μοντέλο, μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη και ευκαιρίες ανάπτυξης για το κράτος και τον ιδιωτικό τομέα. Σε καμία περίπτωση όμως δεν αποτελεί τον μοναδικό παράγοντα για την ανάπτυξη μίας χώρας, καθώς οι βασικοί τομείς της οικονομίας δεν πρόκειται να εξαφανιστούν.
Για τους παραπάνω λόγους, το κράτος πρέπει να δημιουργήσει μία πολυδιάστατη στρατηγική που θα συνδυάζει α) την περαιτέρω ανάπτυξη των υποδομών του (πχ. πύλη εισόδου Ασιατικών προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Αγορά, εκμεταλλευόμενο την γεωγραφική θέση του στους νέους εμπορικούς δρόμους), β) τον εκσυχρονισμό του βιομηχανικού κλάδου (πχ. τελικό στάδιο συναρμολόγησης προϊόντων, προσφέροντας δυνατότητα αποφυγής δασμολογικών επιβαρύνσεων από τον εμπορικό πόλεμο Κίνας- Αμερικής), γ) την δημιουργία και ανάπτυξη εφαρμογών βελτίωσης της υφιστάμενης τεχνολογίας (One to N) σε τομείς της παραγωγής και των υπηρεσιών, δ) την επικαιροποίηση του κανονιστικού πλαισίου χρηματοδότησης νεοφυών επιχειρήσεων από τον κρατικό και ιδιωτικό τομέα και ε) τη δημιουργία τεχνολογικών και επιχειρηματικών πάρκων με δυνατότητα πρόσβασης σε υλικοτεχνικές υποδομές πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων.
Οι παραπάνω τρόποι συμβάλλουν στην προσαρμογή στο νέο οικονομικό περιβάλλον και στην απόκτηση τεχνογνωσίας, δημιουργώντας ιδανικές προϋποθέσεις για μελλοντική ανάπτυξη σε πιο προηγμένα στάδια. Συγχρόνως, ο βαθμιαίος εκσυγχρονισμός προσφέρει την δυνατότητα ανταπόκρισης του εκπαιδευτικού συστήματος στις νέες παραγωγικές ανάγκες. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται ο μετριασμός των αρνητικών επιπτώσεων στον κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, επειδή παρέχεται το χρονικό περιθώριο εισόδου εξειδικευμένου προσωπικού στην αγορά εργασίας και μετεκπαίδευσης του υπάρχοντος εργατικού δυναμικού.
Τέλος, το αναλαμβανόμενο ρίσκο στον οικονομικό τομέα είναι μικρότερο, επειδή το κύριο βάρος εστιάζει σε εφαρμογές με αυξημένες πιθανότητες πραγματοποίησης τους, μειώνοντας αντίστοιχα την έκθεση σε αμφισβητούμενα ως προς την υλοποίηση προγράμματα. Κατά αυτό τον τρόπο, απελευθερώνονται συγχρόνως οικονομικοί πόροι που μπορούν να διατεθούν για κρατικές δράσεις σε άλλους τομείς.
Η συγκεκριμένη στρατηγική αποκλείει μεν την πιθανότητα άμεσης εξέλιξης σε τεχνολογική υπερδύναμη, παράλληλα όμως α) δημιουργεί τις βάσεις για σταθεροποίηση και ισχυροποίηση της οικονομίας, β) αναβαθμίζει το δίκτυο εθνικών υποδομών και παρέχει την δυνατότητα μακροχρόνιας χρήσης τους και γ) συμβάλει στην απόκτηση της απαραίτητης τεχνογνωσίας για μελλοντική εκμετάλλευση της και ευκολότερης προσαρμογής στις νέες τεχνολογικές ευκαιρίες. Με αυτό τον τρόπο, το ελληνικό κράτος θα μπορέσει να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα του και να αποκτήσει μεγαλύτερη βαρύτητα στο περιφερειακό γεωπολιτικό σύστημα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ