Το μαξιλάρι και τα ταμειακά διαθέσιμα του δημοσίου

Το μαξιλάρι

Το μαξιλάρι εξόδου προβλεπόταν στην απόφαση της 17ωρης διαπραγμάτευσης της 13/7/2015. Το ύψος του ήταν κάτω από €7 δις, το σύνολο από κεφάλαια του ESM.[1] Η απόφαση Eurogroup της 15/6/2018, αναφέρεται σε μαξιλάρι ύψους €24.1 δις. Ας δούμε τη σύστασή του:

Σημειώνεται πως πρώτη η Markit έχει από μηνών εκφράσει τις επιφυλάξεις της για τη σύσταση του μαξιλαριού – εκτιμάει πως η μεγάλη συμμετοχή repos υποβαθμίζει την «ασφαλιστική αξία» του μαξιλαριού.

Το μαξιλάρι – με τη χώρα αποκλεισμένη από τις αγορές – καλείται να παράσχει ασφάλεια έναντι της αναχρηματοδότησης του χρέους.

Τι καλείται να ασφαλίσει το μαξιλάρι;

Οι υποχρεώσεις αναχρηματοδότησης του χρέους είναι €19.5 δις μέχρι το 2021 και €28.5 δις μέχρι το 2022.[2] Θεωρητικά, λοιπόν, το μαξιλάρι καλύπτει τις ανάγκες μέχρι και το 2021. Υπό την προϋπόθεση πως τα πλεονάσματα επαρκούν για την κάλυψη τόσο των τόκων όσο και των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων της κεντρικής κυβέρνησης. Στην απόφαση του Eurogroup αναφέρεται κάλυψη για 22 μήνες, δηλαδή μέχρι την άνοιξη του 2020. Αυτή η διαφορά στους χρόνους κάλυψης οφείλεται στη (σωστή) φιλοσοφία του Eurogroup για το μαξιλάρι: «επιδεικνύεται» στους δυνητικούς επενδυτές και εγγυάται την ασφάλεια έναντι και των αστοχιών εκτέλεσης προϋπολογισμού ή το πολιτικό ρίσκο του εκλογικού κύκλου. Τη διετία των θηριωδών πλεονασμάτων 2016-17, το χρέος αυξήθηκε κατά σχεδόν €11δις! Το οκτάμηνο 2018 με τους πανηγυρισμούς για νέα υπερπλεονάσματα, η εκτέλεση του προϋπολογισμού είναι ελλειμματική κατά €2 δις. Δυστυχώς, η πραγματικότητα αφορά την δυνατότητα διαχείρισης πόρων και όχι απλώς διαχείρισης λογιστικών εγγραφών. Το παράδοξο των πλεονασμάτων που είναι ελλείμματα και αυξάνουν το χρέος, οφείλεται στις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του Δημοσίου. Το οκτάμηνο Μάιος-Δεκέμβριος 2017, διακανονίσθηκαν €10.4 δις «φεσιών του δημοσίου» για να μειωθεί το ύψος των «γνωστών» υποχρεώσεων κατά € 1.5 δις.

Ο πρωθυπουργός και ο ΥΠΟΙΚ καταθέτουν την στρουθοκαμηλική θεώρηση του μαξιλαριού: δεν μας ενδιαφέρουν οι αγορές, έχουμε μαξιλάρι (ο ΠΘ το ανεβάζει στα €30 δις). Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Εάν η Ελλάδα δεν έχει κατορθώσει να αποκαταστήσει επαρκή πρόσβαση στις αγορές μέχρι τα μέσα του 2019, το μαξιλάρι όσο μεγάλο και να είναι, δεν ασφαλίζει τίποτε. Η ανάλωσή του εγγυάται πως θα λειτουργήσει ανάποδα: όσο αναλίσκεται παρέχοντας την άνεση της αδιαφορίας έναντι των αγορών, τόσο θα απομακρύνεται η προοπτική πρόσβασης σε αυτές. Μέχρι τον Ιούνιο 2019, οι υποχρεώσεις αναχρηματοδότησης είναι €8.35 δις, δηλαδή περισσότερο από το μισό του «σκληρού» μαξιλαριού (τα κεφάλαια από τις αγορές και ESM μόνον, χωρίς repos). Δεν θα υπάρξει κανείς να θέλει να δανείσει την Ελλάδα με εύλογο επιτόκιο. Αρχές του 2020 το χρέος θα αρχίσει να αναχρηματοδοτείται από βραχυπρόθεσμα δάνεια 15 ημερών των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης (κυρίως ασφαλιστικά ταμεία και ΟΤΑ). Αυτό είναι το πρόβλημα «σύστασης του μαξιλαριού» που επισημαίνουμε. Για τον λόγο αυτό επιβάλλεται η έξοδος στις αγορές μέχρι τις αρχές 2019. Η πολιτική σχετικά με τις αγορές χρέους της κυβέρνησης και των συμβούλων της Rothschilds είναι μια παταγώδης αποτυχία.

Η «μηχανική» του μαξιλαριού

Η κυβέρνηση έχει αποδεχθεί πως εκταμιεύσεις από τον λογαριασμό του μαξιλαριού μπορεί να γίνουν μόνον με τη σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου του ESM. Είναι η επιτομή της εθνικής υπερηφάνειας! Οι Έλληνες πολίτες δανείζονται από τις αγορές, βάζουν και τα λεφτά των ασφαλιστικών ταμείων και ΟΤΑ και δεν μπορεί η κυβέρνησή τους να αποφασίσει για τη χρήση των δικών της χρημάτων!

Είναι ασαφές το ποσόν που καλύπτεται από την απαίτηση συναίνεσης ESM. Υποθέτουμε πως θα αποφευχθεί ο απόλυτος εξευτελισμός μιας ευρωπαϊκής κυβέρνησης και της ΕΖ τελικά, να εκχωρείται η διαχείριση διαθεσίμων των Ταμείων και ΟΤΑ σε υπερεθνικό οργανισμό. Δηλαδή, το «σκληρό» μαξιλάρι είναι €15.7 δις (κεφάλαια ESM και ομόλογα) ενώ το υπόλοιπο των €8.4 δις κατά Eurogroup ή €14.3 δις κατά Τσίπρα στη ΔΕΘ είναι το «μαλακό» μαξιλάρι – κεφάλαια υπό τη διαχείριση του ΥΠΟΙΚ.

Θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε το βασικό ερώτημα: πόσα είναι τα διαθέσιμα του Δημοσίου;

Τα διαθέσιμα του Δημοσίου

Την 30/6/2018 η ονομαστική αξία της «καθαρής θέσης» του ελληνικού δημοσίου ήταν €67.5 δις. Η σύσταση του «ταμείου» ήταν:

Σημειώνεται πως το σύνολο αυτό, την 31/12/2017 ήταν €50.98 δις. Η αύξηση των €16.5 δις δείχνει τη σάρωση και ασφυξία της ελληνικής οικονομίας στο όνομα της καθαρής εξόδου.[3] Το ποσό αυτό πρέπει μειώνεται κατά €6.7 δις μέχρι το τέλος του έτους (περίπου €3.7 δις υποχρεώσεις αναχρηματοδότησης μέχρι 31/12 και €3 δις για εξόφληση ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων). Επίσης, €13.9 δις από το Κοινό Κεφάλαιο των φορέων Γενικής Κυβέρνησης στην ΤτΕ δεν είναι διαθέσιμα (επένδυση σε ομόλογα, έντοκα γραμμάτια και warrants). Τέλος, στο υπόλοιπο προστίθενται τα €9.5 δις της τελευταίας δόσης του Μνημονίου.

Συνοπτικά, η «καθαρή θέση» του δημοσίου είναι €56.4 δις, εκ των οποίων τα €17 δις (υπόλοιπο repos 31/12/2017 συν έλλειμμα κρατικού προϋπολογισμού 31/8/2018) ήδη έχουν μετατραπεί σε μακροπρόθεσμο χρέος.

Τα πραγματικά διαθέσιμα του Δημοσίου για να στηριχθεί οποιαδήποτε πολιτική μαξιλαριού είναι περίπου €39 δις, δηλαδή (α) το μαξιλάρι των €24.1 δις, (β) €14.4 δις στις εμπορικές τράπεζες, και (γ) κάτι ψιλά. Ως εκ τούτου, η ρήση Τσίπρα «έχουμε μαξιλάρι €30 δις», είναι αληθής μόνον εάν συμπεριληφθούν τα ταμειακά διαθέσιμα δεκαπενθημέρου της κεντρικής διοίκησης και των φορέων γενικής κυβέρνησης.[4] Είναι πλέον διαφανής η στόχευση του «Άρθρου 80» του τελευταίου μεσοπρόθεσμου, το οποίο υποχρεώνει την μεταφορά στην ΤτΕ όλων των διαθεσίμων, μέχρι κερμάτων, των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης.

Κατακλείδα

Η συγκεκριμένη πολιτική της «καθαρής εξόδου» έχει γίνει εις βάρος της πραγματικής οικονομίας, όχι μόνο με την υπερφορολόγηση και υπερεισφοροδότηση, αλλά και με την αφαίρεση όποιας ρευστότητας μπορούσε να υπάρξει. Παρά τούτο, η παταγώδης αποτυχία ανάκτησης πρόσβασης στις αγορές, έχει οδηγήσει σε εξαιρετικά επισφαλή κατάσταση. Στην πραγματικότητα, η ασφάλεια του μαξιλαριού παρέχεται μόνον μέχρι το μέσον του 2019 περίπου. Χρονικά ίσως βολεύει τους εταίρους να πορευθούν με ήσυχο το κεφάλι μέχρι τις ευρωεκλογές και να ξανακοιτάξουν το ελληνικό πρόβλημα αμέσως μετά.

Είναι προφανές πως η παρούσα κυβέρνηση δεν μπορεί να κάνει τίποτε πέραν της πολιτικής που έχει ήδη εφαρμοσθεί. Μόνον οριακές αλλαγές, οι οποίες όμως υποθηκεύουν το μέλλον και υπονομεύουν την επόμενη κυβέρνηση.

Παραρτήματα

Ακολουθούν τρία παραρτήματα με τα στοιχεία των διαθεσίμων από δημοσιεύσεις του ΥΠΟΙΚ, ΓΛΚ, ΟΔΔΗΧ και ΤτΕ.

Παράρτημα Α

Υποχρεώσεις αναχρηματοδότησης χρέους

α) Μέχρι 2022

β) Λεπτομέρειες μέχρι 2020

Παράρτημα Β

Εξέλιξη «καθαρής θέσης» του Δημοσίου

Το γράφημα περιλαμβάνει το σύνολο των assets πλην των καταθέσεων της κεντρικής διοίκησης στις εμπορικές τράπεζες (€5 δις 31/12/2016, €9 δις 30/6/2018)

Εξέλιξη διαθεσίμων κάθε είδους του Δημοσίου

Παράρτημα Γ

Σύνθεση Κοινού Κεφαλαίου

Η ΤτΕ δημοσιοποιεί κάθε μήνα το σύνολο των κεφαλαίων στο Κοινό Κεφάλαιο. Το αναφερόμενο ως «Κοινό Κεφάλαιο» στις λογιστικές καταστάσεις της ΤτΕ είναι δύο κομμάτια: (α) ένα οιονεί Αμοιβαίο Κεφάλαιο με μεριδιούχους τους καταθέτες-δημόσιους φορείς, (β) πρόσθετα repos από διαχείριση διαθεσίμων. Η σύνθεση του «αμοιβαίου κεφαλαίου» δημοσιοποιείται κάθε εξάμηνο.

Την 30/6/2018, το «Κοινό Κεφάλαιο» συνολικής ονομαστικής αξίας €38.07 δις, συνίστατο από το «αμοιβαίο κεφάλαιο» ύψους €22.78 δις και «διαχείριση διαθεσίμων» ύψους €15.29 δις. Το σύνολο των repos ήταν €8.92 δις + €15.29 δις = €24.21 δις.

Στον πίνακα παρατίθεται η σύνθεση του «αμοιβαίου κεφαλαίου» την 30/6. Ως διαθέσιμα από τον ΥΠΟΙΚ μπορεί να χρησιμοποιηθούν μόνον τα €8.92 δις των repos.

[1]             Προβλεπόταν ποσό €7.6 δις το οποίο θα κάλυπτε την ανάληψη από τον λογαριασμό ΔΝΤ στην ΤτΕ (€940 εκατ) και το υπόλοιπο θα ήταν μαξιλάρι.

[2]             Με την ενδεχόμενη εξαγορά δανείων (πρόβλεψη Eurogroup για €3.3 δις) τα ποσά διαφοροποιούνται σε €16.2 δις και €25.2 δις για το 2021 και 2022, αντιστοίχως.

[3]             Από τα €16.5 δις της διαφοράς, τα περίπου €5 δις είναι τα €1.9 δις συμμετοχής του ESM στο μαξιλάρι και περί τα €3 δις για κάλυψη υποχρεώσεων Ιουλίου-Αυγούστου για αναχρηματοδότηση χρέους.

[4]             Από τις καταθέσεις της κεντρικής διοίκησης στις εμπορικές τράπεζες, ποσόν περίπου €4.5 δις είναι προθεσμιακές καταθέσεις για τη βελτίωση της κεφαλαιακής βάσης των τραπεζών και μείωση των ενδεχόμενων αναγκών σε χρηματοδότηση ELA.

* Ομιλία Γιώργου Προκοπάκη στην εκδήλωση του Κύκλου Ιδεών "Στον απόηχο της ΔΕΘ - Η πορεία της χώρας μέχρι τις εκλογές", που πραγματοποιήθηκε στις 19.9.2018, στο ξενοδοχείο King George. 
Δείτε αναλυτικά, εδώ: https://ekyklos.gr/617-19-9-athina-ston-apoixo-tis-deth-i-poreia-tis-xoras-mexri-tis-ekloges-html.html 

 ** Για το Power Point δειτε εδώ: https://www.slideshare.net/ekyklos/1992018-115733572 

19.9.2018. Ομιλία Γ. Προκοπάκη στην εκδήλωση του Κύκλου Ιδεών “Στον απόηχο της ΔΕΘ” from Evangelos Venizelos on Vimeo.

19.9.2018. Κύκλος Ιδεών: Στον απόηχο της ΔΕΘ (Μέρος Α') from Evangelos Venizelos on Vimeo.

19.9.2018. Κύκλος Ιδεών: Στον απόηχο της ΔΕΘ (Μέρος Β') from Evangelos Venizelos on Vimeo.