Ευάγγελος Βενιζέλος, Μετασχηματισμοί του κράτους και της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Διδάγματα της οικονομικής κρίσης - Η ελληνική περίπτωση

Η οικονομική κρίση που έγινε αισθητή  και στο εσωτερικό της ευρωζώνης δεν επηρέασε μόνο τους μηχανισμούς οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ, αλλά και την ίδια την φύση της κρατικής  κυριαρχίας  και την τυπολογία των κρατών - μελών της Ένωσης και της ευρωζώνης : Οξύνθηκαν οι πραγματικές ανισότητες που βρίσκονται πίσω από τη θεσμική ισοτιμία τους.

Αυτό καταγράφεται και στη νομολογία του ΔΕΕ και των συνταγματικών δικαστηρίων των κρατών - μελών, ιδίως αυτών που βρέθηκαν στο επίκεντρο της κρίσης, με την Ελλάδα ως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Στο ζήτημα του δημόσιου χρέους  (κυρίαρχου χρέους) των κρατών - μελών  φαίνεται η επιρροή της κρίσης στην ίδια την φύση της κυριαρχίας, αλλά και ο έντονα διακρατικός ( διακυβερνητικός ) χαρακτήρας της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που είναι  μια συνεχής σκληρή διαπραγμάτευση. Η ιστορική σύνδεση δημοσίου χρέους και κρατικής κυριαρχίας αναζωπυρώθηκε λόγω της κρίσης.

Η εξέλιξη αυτή συντελείται όχι μόνο στο επίπεδο των ευρωπαϊκών θεσμών αλλά και στο ίδιο το θεσμικό περιεχόμενο του κράτους δικαίου (ιδίως του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας) αλλά και του κοινωνικού κράτους που είναι το μεγάλο κεκτημένο του ευρωπαϊκού 20 ου αιώνα.

Είναι από την άποψη αυτή χαρακτηριστικός ο τρόπος που τα ελληνικά δικαστήρια αντιμετώπισαν τα σταδιακά κύματα δημοσιονομικών μέτρων λιτότητας και διαρθρωτικών αλλαγών από το 2010 έως το 2015.

Η επίδραση όμως της οικονομικής κρίσης στην κυριαρχία των κρατών - μελών και τους ρυθμούς της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αφορά και την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας, αλλά και τους  συσχετισμούς μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων τόσο σε εθνικό, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο με πιο έντονες  τις πιέσεις επί της Ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας.

Το τελικό ερώτημα μετά την εμπειρία της οικονομικής κρίσης είναι αν το εθνικό κράτος (λαμβανομένων υπόψη των μεγάλων πραγματικών ανισοτήτων μεταξύ των κρατών - μελών της Ε.Ε. ) λειτουργεί ως φρένο ή ως κινητήρας για το μέλλον της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.